16–17 kwietnia 2019 roku, w Centrum Edukacyjnym IPN im. Janusza Kurtyki „Przystanek Historia” w Warszawie, odbyła się ogólnopolska konferencja naukowa „Księża dla władzy groźni. Duchowni współpracujący z opozycją (1976–1989)”. Konferencję zorganizowało Biuro Badań Historycznych IPN.
Celem konferencji, realizowanej w ramach Centralnego Projektu Badawczego IPN „Władze komunistyczne wobec Kościołów i związków wyznaniowych 1944–1989”, było przedstawienie sytuacji księży współpracujących z opozycją w latach 1976–1989. Chodzi o duchownych kooperujących nie tylko z „Solidarnością” i organizacjami o charakterze politycznym, takim jak KOR czy KPN, ale również ze środowiskami lokalnymi, przeciwstawiającymi się na różne sposoby władzom PRL. Sytuacja duchownych, których komunistyczne władze nazywały „księżmi negatywnymi” ze względu na współpracę z opozycją oraz otwarcie wyrażany sprzeciw wobec ich rządów, była skomplikowana. Wynikało to z faktu, że nie tylko dygnitarze partyjni oceniali ich działalność w negatywny sposób, ale zdarzało się również, że czynili tak ich kościelni zwierzchnicy czy też inni duchowi pracujący w tej samej diecezji. Już z tego powodu warto nakreślić ich sytuację i problemy, jakie wynikały z otwartego prezentowania poglądów niezgodnych z założeniami politycznymi władz PRL.
PROGRAM KONFERENCJI
10.00–10.20 Otwarcie konferencji
Panel I: Hierarchia kościelna wobec współpracy duchowieństwa z opozycją
10.00–12.00
-
10.20–10.40
Dr Mariusz Krzysztofiński (IPN Rzeszów)
Abp. Ignacy Tokarczuk jako inicjator działalności opozycyjnej księży diecezji przemyskiej - 10.40–11.00
Dr Rafał Łatka (BBH IPN)
Niełatwe relacje kard. Macharskiego z duchownymi współpracującymi z opozycją - 11.00–11.20
Dr Zbigniew Bereszyński (Państwowy Instytut Naukowy – Instytut Śląski w Opolu
Ksiądz biskup Antoni Adamiuk – kapelan regionalnej „Solidarności” opolskiej - 11.20–12.00 dyskusja
12.00–12.20 przerwa na kawę
Panel II: Portrety zbiorowe
12.20–14.00
- 12.20–12.40
Dr Monika Wiśniewska (IHN PAN)
Stołeczny i wojewódzki aparat wyznaniowy wobec duchowieństwa archidiecezji warszawskiej związanego z opozycją polityczną w latach 1976–1989 - 12.40–13.00
Dr hab. Krzysztof Sychowicz (IPN Białystok)
Księża współpracujący z opozycją na terenie Polski Północno–Wschodniej - 13.00–13.20
Krzysztof Kierski (IPN Delegatura w Olsztynie)
Z opozycją czy z władzą? Postawy księży diecezji warmińskiej w latach 1976–1989 - 13.20–14.00 dyskusja
14.00–15.00 przerwa
Panel III: Portrety zbiorowe
15.00–17.00
- 15.00–15.20
Radosław Peterman (BBH IPN)
Służba Bezpieczeństwa wobec księży archidiecezji łódzkiej w latach 1976–1989 - 15.20–15.40
Dr Bartłomiej Perlak (Areszt Śledczy w Świdnicy)
Duchowni niosący pomoc przeciwnikom systemu internowanym w okresie stanu wojennego na przykładzie Dolnego Śląska i Opolszczyzny. - 15.40–16.00
Marcin Tunak (UAM)
Podwarszawskie Laski i parafia pw. św. Marcina w Warszawie – rola Środowiska Lasek w działalności opozycyjnej - 16.00–16.20
Dr Zbigniew Stanuch (IPN Szczecin)
„Parafia pw. św. Stanisława Kostki w Szczecinie jako miejsce działalności Duszpasterstwa Ludzi Pracy w latach osiemdziesiątych XX wieku. ” - 16.20–17.00: dyskusja
Dzień II
Panel IV: Sylwetki
10.00–11.30
-
10.00–10.20
Dr hab. Elżbieta Wojcieszyk (IPN Poznań)
„Manifestował negatywny stosunek do ustroju socjalistycznego”. Ks. Jerzy Nowaczyk – duszpasterz z Zielonej Góry. - 10.20–10.40
Dr hab. Leszek Zygner prof. PWSZ Ciechanów
Ks. Tadeusz Łebkowski – kapelan płockiej „Solidarności” - 10.40–11.00
Andrzej W. Kaczorowski (badacz niezależny)
Ks. Stanisław Falkowski – duszpasterz siedleckich rolników z „Solidarności” - 11.00–11.30 dyskusja
11.30–11.50 – przerwa na kawę
Panel V: Sylwetki
11.50–14.00
- 11.50–12.10
Dr Jarosław Durka (Uniwersytet Opolski)
Działalność opozycyjna ks. Mariana Gołąbka proboszcza parafii w Niegardowie w świetle materiałów SB - 12.10–12.30
Dr Łucja Marek (IPN Kraków)
„…zobowiązany do walki o Polskość”. Księdza Adolfa Chojnackiego motywacje i działania - 12.30–12.50
Dr Ryszard Śmietanka-Kruszelnicki (IPN Kielce)
Duchowy przywódca młodzieży włoszczowskiej – ks. Marek Łabuda - 12.50–13.10
Ks. dr Jarosław Wąsowicz (Archiwum Salezjańskie)
Ksiądz Henryk Jankowski wobec niezależnych organizacji młodzieżowych w Gdański - 13.10–13.30
Ks. prof. dr hab. Józef Marecki (UPJPII, Kolegium IPN)
O. Ryszard Śleboda OFMCap – niezwykły świadek historii - 13.30–14.00 dyskusja
14.00–15.00 przerwa
Panel VI: Varia
15.00–16.30
- 15.00–15.20
Dr Renata Knyspel-Kopeć (IPN Warszawa)
Mechanizm neutralizacji „wojujących księży” na przykładzie trzeciej pielgrzymki papieża Jana Pawła II do Polski w 1987 r. w świetle dokumentów organów bezpieczeństwa PRL - 15.20–15.40
Karol Chwastek (Śląskie Centrum Wolności i Solidarności)
„To jest bój o Polskę Ojców naszych”. Duchowni w Jastrzębiu-Zdroju wobec strajków w lecie 1988 roku - 15.40–16.00
Paweł Mrowiński (UW)
Ostatnia droga kapłana. Społeczno-polityczny wymiar pogrzebu kard. S. Wyszyńskiego (1981) oraz ks. J. Popiełuszki (1984) - 16.00–16.30 dyskusja
16.30 zamknięcie konferencji