„Działalność wywiadowcza Polaków i polskiego wywiadu emigracyjnego po 1945 roku na terenie kraju” to temat konferencji naukowej zorganziowanej przez Oddziałowe Biuro Badań Historycznych IPN w Warszawie.
Obrady odbyły się w czwartek 29 września 2022 r. w Przystanku Historia IPN im. Janusza Kurtyki w Warszawie.
Podczas spotkania naukowcy zaprezentowali szczegółowe badania dotyczące przykładów faktycznej powojennej działalności wywiadowczej, a także gier operacyjnych bezpieki mających za zadanie preparowanie dowodów w śledztwach, tak aby przy odpowiedniej interpretacji stały się pretekstem do skutecznego skazania niewygodnych dla komunistycznej władzy osób.
Poza licznymi naukowymi wystąpieniami mogliśmy posłuchać panelu dyskusyjnego „Działalność wywiadowcza w powojennej Polsce: fakty, mity i zjawisko szpiegomanii” z udziałem: dr. Witolda Bagieńskiego, dr. hab. Patryka Pleskota, dr. Roberta Spałka i Tomasza Kroka, organizatora konferencji.
Zapis obrad dostępny jest kanale YouTube warszawskiego Oddziału IPN. Dostęp do poszczególnych paneli prezentujemy niżej.
Plonem sesji będzie publikacja.
„Informator o osobach skazanych za szpiegostwo w latach 1944–1984”, opracowany przez Biuro „C” MSW zajmujące się prowadzeniem ewidencji operacyjnej głównie na potrzeby Służby Bezpieczeństwa zawiera setki nazwisk osób skazanych za działalność wywiadowczą. W latach 1944–1956 pod zarzutem szpiegostwa skazano ponad 1800 osób. Wśród nich wyróżniono osoby mające pracować dla wywiadów: brytyjskiego, amerykańskiego, francuskiego czy „emigracyjnych ośrodków wywiadowczych”.
Większość z nich nie miała oczywiście nic wspólnego z jakąkolwiek działalnością wywiadowczą. Gros oskarżonych o „szpiegostwo” było ludźmi, którzy powrócili do Polski po latach wojennej tułaczki (najczęściej z „podejrzanych” krajów zachodnich), część ze skazanych była uczestnikami podziemia niepodległościowego, inni pełnili funkcję kurierów z ośrodkami emigracyjnymi, nieliczne przypadki dotyczyły osób realnie zaangażowanych w tworzenie siatek wywiadowczych na terytorium kraju i przesyłania informacji o sytuacji w komunistycznej Polsce.
Patronat medialny: TVP Historia, Historia Do Rzeczy, Dzieje.pl, Wojskowy Instytut Wydawniczy, Polska Zbrojna, Historykon.pl, Historia.org.pl.
08.45–09.00 Przywitanie gości i prelegentów – naczelnik Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Warszawie dr Tomasz Łabuszewski
09.00–10.30 PANEL I (moderator: dr Konrad Rokicki, OBBH IPN w Warszawie)
- dr hab. prof. UWr Robert Klementowski (Uniwersytet Wrocławski)
Tajemnica tajemnic. Kontrwywiadowcze zabezpieczenie obiektów specjalnych w PRL na przykładzie kopalni uranu
- dr Konrad Paduszek (Służba Kontrwywiadu Wojskowego; Akademia Sztuki Wojennej)
Uwagi, spostrzeżenia i wnioski o kadrze wywiadu i kontrwywiadu Polskich Sił Zbrojnych po zakończeniu II wojny światowej
- Paweł Sztama (Biuro Badań Historycznych IPN; Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie)
Działalność Wydziału II (ds. szczególnej wagi) Departamentu Śledczego Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego wobec aktywności polskiego wywiadu emigracyjnego w latach 1945–1954. Mity a rzeczywistość
10.00–10.30 DYSKUSJA
10.30–11.00 PRZERWA
11.00–12.30 PANEL II (moderator: dr Bartłomiej Noszczak, OBBH IPN w Warszawie)
- prof. dr hab. Jacek Czaputowicz (Wydziału Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych UW)
Przygotowania do procesu grupy wywiadowczej II Korpusu gen. Andersa „Liceum” w świetle pism kierowanych w śledztwie przez kpt. Barbarę Sadowską do Józefa Różańskiego
- Tomasz Krok (Oddziałowe Biuro Badań Historycznych IPN w Warszawie)
Raporty Andrzeja „Gardy” Czaykowskiego z misji w Polsce (1951)
- Bożysława Robertson (Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego) [online]
Siatka Milera a sprawa o kryptonimie „Koral”. Działalność wywiadowcza Polaków skazanych za „szpiegostwo” na rzecz polskiego wywiadu emigracyjnego w Londynie na przykładzie „siatki Milera” (1950–1955)
12.00-12.30 DYSKUSJA
12.30–14.00 PRZERWA
14.00–15.30 PANEL III (moderator: dr Norbert Wójtowicz, IPN Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu we Wrocławiu)
- dr hab. prof. KUL Tomasz Panfil (Biuro Edukacji Narodowej IPN w Warszawie Samodzielna Sekcja Programowa; Katolicki Uniwersytet Lubelski)
Misja wywiadowcza kpt. Jerzego Lewszeckiego
- dr Anna Marcinkiewicz-Kaczmarczyk (Wydział Badań i Edukacji Archiwalnej Archiwum IPN) oraz Wiesław Kaczmarczyk (Biuro Rzecznika Prasowego IPN)
Sprawa operacyjna krypt. „Rudy”. Inwigilacja Romana Rudkowskiego – pilota PSP podejrzanego o współpracę z wywiadem emigracyjnym
- dr Paweł Glugla (badacz niezależny)
Echa i opinie obywateli w sprawie procesu „ośrodka dywersyjno-szpiegowskiego” biskupa Czesława Kaczmarka zawarta w meldunkach agenturalnych WUBP w Krakowie
15.00–15.30 DYSKUSJA
15.30–15.50 PRZERWA
- dr Witold Bagieński (Archiwum IPN)
Operacja „Ośrodek”, czyli o genezie afery Bergu
- Bartosz Kapuściak (Oddziałowe Biuro Badań Historycznych IPN w Katowicach; Wojskowe Biuro Historyczne)
„Wallenrod”? Praca ofensywna WSW i rozpracowanie wywiadu zachodnio-niemieckiego na przykładzie Edwarda Sojki i Kazimierza Tychoty
- Marek Barton (Szkoła Doktorska Anthropos IPAN/ IHN PAN)
Działalność Henryka Uznańskiego w świetle akt sprawy agenturalnego sprawdzenia krypt. „Gejza”
- Grzegorz Sojda (badacz niezależny)
Władysław Śliwiński – wymyślony konspirator?
17.00–17.30 DYSKUSJA
17.45–19.15 PANEL DYSKUSYJNY (prowadzący: Tomasz Krok)
DZIAŁALNOŚĆ WYWIADOWCZA W POWOJENNEJ POLSCE: FAKTY, MITY I ZJAWISKO SZPIEGOMANII.
Uczestnicy dyskusji:
- dr hab. prof. Uniwersytetu Rzeszowskiego Patryk Pleskot (Oddziałowe Biuro Badań Historycznych IPN w Warszawie)
- dr Robert Spałek (Oddziałowe Biuro Badań Historycznych IPN w Warszawie)
- dr Witold Bagieński (Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej).
Informacji udzieli:
Tomasz Krok
tel. (22) 860 70 81