Nawigacja

Bieżąca działalność Biura

„Zapal znicz na grobie Weterana” – Warszawa, 2021

W związku ze zbliżającymi się dniami pamięci o tych, którzy odeszli, Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN wraz z OBUWiM w Warszawie przeprowadził na warszawskich cmentarzach akcję: „Zapal znicz na grobie Weterana”.  Pomoc w tym wydarzeniu zapewnili uczniowie Szkoły Podstawowej nr 2 im. Ireny Sendlerowej w Otwocku, którzy wraz z pracownikami pionu zapali znicze na grobach weteranów. Dzieci uporządkowały kwatery powstańców wielkopolskich oraz śląskich na Wojskowym Cmentarzu na Powązkach oraz zapaliły znicze przed miejscami pamięci.

Dodatkowo odbyło się oznaczanie mogił weteranów walk o wolność i niepodległość wpisanych do ustawowej ewidencji specjalnymi tabliczkami. Jest to kontynuacja działań które Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN prowadzi od 2020 r.

Prof. dr hab. Jerzy Eisler dyrektor Oddziału IPN w Warszawie razem z dyrektorem BUWiM Adamem Siwkiem złożyli wieńce przed pomnikiem powstańców śląskich i wielkopolskich oraz przed krzyżem powstańców styczniowych.

Dyrektor Adam Siwek złożył także wieńce i zapalił znicze na mogiłach weteranów, oddając hołd wszystkim tym którzy służyli niepodległej Rzeczypospolitej. Wiązanki kwiatów złożone zostały na grobach:

 

Walerego Sławka – trzykrotny premier Polski, marszałek Sejmu, pułkownik Wojska Polskiego, członek Polskiej Partii Socjalistycznej, jeden z bliższych współpracowników Józefa Piłsudskiego. Pomnik nagrobny został zaprojektowany i sfinansowany przez BUWiM w 2018 r. 

 

Tadeusza Kutrzeby – generał dywizji Wojska Polskiego, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, dowódca Armii „Poznań" w kampanii wrześniowej 1939 r. W miejsce skradzionego popiersia generała BUWiM sfinansował w 2019 r. wykonanie nowej rzeźby.

 

 

Marii Wittekównej ps. „Mira” – generał brygady Wojska Polskiego, pierwsza Polka w historii Wojska Polskiego, która została mianowana na stopień generała (1991 r.)[1]. Dama Orderu Virtuti Militari.

 

Jadwigi Zarugiewiczowej – polska Ormianka, symboliczna matka Nieznanego Żołnierza – dokonała wyboru trumny z Cmentarza Obrońców Lwowa, którą złożono w Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie. Na nagrobku upamiętniony jest 19-letni syn Jadwigi, Konstanty Zarugiewicz – obrońca Lwowa przed Ukraińcami, sierżant Wojska Polskiego poległy 17 sierpnia 1920 r. w bitwie pod Zadwórzem.

 

 

 

Leona Sułkowskiego – kapitan WP, dowódca 3 Kompanii Legionu Polskiego Puławskiego, Kawaler Orderu Virtuti Militari

 

 

Czterech Poetów Legionistów – we wspólnym grobie pochowano czterech oficerów - poetów z II Brygady Legionów dowodzonej przez płk. Józefa Hallera – Józef Brandys, Władysław Gniady, Józef Mączka, Bogusław Szul-Skjöldkrona. BUWiM przeprowadziło prace remontowo-konserwatorskie przy pomniku w 2018 r.

 

 

Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN zaangażowane jest w kultywowanie pamięci o tych, którzy walczyli i cierpieli za niepodległą i suwerenną Polskę, a po wojnach wrócili do cywilnego życia, choć często na emigracji, z dala od najbliższych i umiłowanej Ojczyzny. Co roku udzielane są dotacje celowe oraz przyznawane świadczenia pieniężne na pokrycie kosztów sprawowania opieki nad grobami weteranów w myśl ustawy z dnia 22 listopada 2018 r. o grobach weteranów walk o wolność i niepodległość Polski.

W piątek 29 listopada 2021 r. akcja IPN została przeprowadzona także na Starym Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Na tej nekropolii znajdują się 43 groby weteranów wpisane dotychczas do ewidencji:

 

  1. Bulkiewicz Daniel (ur. 16.06.1888 r.) – żołnierz Legionów Bajończyków. W chwili wybuchu I wojny światowej studiował w Paryżu. Motywowany chęcią walki z zaborcami przystąpił do tworzącego się we Francji polskiego oddziału piechoty tzw. Bajończyków, który wchodził w skład Legii Cudzoziemskiej. W listopadzie 1914 r. wykazał się bohaterską postawą w czasie walk z Niemcami w Szampanii. 9 maja 1915 r. w czasie natarcia w pobliżu miejscowości Neuville-Saint-Vaast (niedaleko miasta Arras) został dwukrotnie ranny. Dwa dni później został wzięty przez Niemców do niewoli. Po roku zwolniony jako inwalida. W okresie międzywojennym mieszkał w Warszawie, gdzie prowadził sklep. Był prezesem Związku Legionu Bajończyków i aktywnym członkiem Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny. Inwalida wojenny. Odznaczenia: Medaille Militaire, Groix de Guerre avec Palme, Order Virtuti Militari (1922), Order Odrodzenia Polski, Krzyż Walecznych, Krzyż Niepodległości (1932). Stare Powązki w Warszawie- kwatera 49, rząd 4, rób 30.
  2. Starzyński Tadeusz (ur. 8.05.1903 r.) - uczestnik wojny polsko- bolszewickiej, żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie i Armii Krajowej, cichociemny, uczestnik Powstania Warszawskiego. W czasie wojny polsko-bolszewickiej zgłosił się na ochotnika do 23 Pułku Piechoty, gdzie służył od lipca do listopada 1920 r. na froncie litewsko-białoruskim. W 1925 r. wstąpił na służbę do Policji Państwowej, później przeniósł się do Szkoły Policji Państwowej w Mostach Wielkich, gdzie pracował jako wykładowca prawa i dowódca kompanii. Na początku 1938 r. mianowano go zastępcą naczelnika Urzędu Śledczego przy Komendzie Wojewódzkiej PP w Warszawie. We wrześniu 1939 r. został zmobilizowany na wspomnianym stanowisku, po kampanii wrześniowej ewakuował się na Węgry, gdzie przebywał w obozie dla internowanych w Nagymaros, w szpitalu, a po nieudanej ucieczce ze szpitala - w obozie karnym w Nagykanizsa. Po kolejnej, tym razem udanej, ucieczce 19.10.1939 r. dotarł do Francji, gdzie służył w 2 Dywizji Strzelców Pieszych. W czerwcu 1940 r. został ewakuowany do Wielkiej Brytanii. Tam dostał przydział kolejno do 4, a potem 1 Dywizjonu Pociągów Pancernych, w czerwcu przeniósł się do 1 Kolumny Samochodów Sanitarnych, w listopadzie skierowano go do Centrum Wyszkolenia Broni Pancernej i Motorowej w charakterze instruktora. Na ochotnika zgłosił się do służby w kraju. Po konspiracyjnym szkoleniu, w grudniu 1942 r., został zaprzysiężony w Oddziale Specjalnym Sztabu Naczelnego Wodza. Został również instruktorem cichociemnych w zakresie legendowania oraz organizacji władz bezpieczeństwa. Na początku 1944 r. przeniesiono go do Głównej Bazy Przerzutowej w Brindisi we Włoszech. Jako oficer wywiadu oczekiwał na zrzut do kraju. Swój skok bojowy wykonał w nocy z 8 na 9 kwietnia 1944 r. na placówkę odbiorczą w okolicach Dobieszyna, w ramach operacji lotniczej „Weller7”. Po aklimatyzacji przydzielono go do Wydziału Kontrwywiadu i Bezpieczeństwa w Oddziale II Komendy Głównej AK. W konspiracji działał jako Tadeusz Parowski, używał też pseudonimów: „Ślepowron”, Narcyz” oraz „Gzyms”. Podczas Powstania Warszawskiego pozostawał w dyspozycji dowódcy wydziału, a po kapitulacji miał odpowiadać za zabezpieczenie dokumentów kontrwywiadu. W marcu 1945 r. rozpoczął pracę jako radca w Ministerstwie Poczt i Telegrafów. Najpewniej pozostawał w kontaktach konspiracyjnych z Delegaturą Sił Zbrojnych na Kraj, a następnie Zrzeszeniem WiN. Został aresztowany przez UB w listopadzie 1945 r. Poddano go brutalnemu śledztwu i torturom, które prowadził m.in. Józef Różański. 17.09.1946 r. Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie skazał Starzyńskiego na 15 lat więzienia. W 1947 r. wyrok zamieniono na karę śmierci. Po amnestii zmniejszono wyrok do 15 lat więzienia. W więzieniu Starzyński przeszedł dwie operacje, które kompletnie zrujnowały mu zdrowie, dwa razy usiłował popełnić samobójstwo. Na początku 1955 r. komisja lekarska, biorąc pod uwagę bardzo zły stan zdrowia skazanego, czasowo zwolniła go z więzienia, udzielając mu rocznego urlopu w celu leczenia. Starzyński przeszedł kolejne dwie operacje i do więzienia już nie wrócił. Sąd Wojewódzki dla m.st. Warszawy w maju 1956 r., na podstawie ustawy o amnestii, zmniejszył karę więzienia dla Starzyńskiego do 10 lat i darował jej pozostałą część. 18.12.1958 r. Zgromadzenie Sędziów Najwyższego Sądu Wojskowego uchyliło wcześniejsze wyroki i umorzyło postępowanie karne wobec Starzyńskiego. Został odznaczony Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918-1921, Srebrnym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Walecznych (czterokrotnie). Zmarł 26.04.1970 r. w Warszawie. Stare Powązki w Warszawie- kwatera 247, rząd 5, miejsce 10.
  3. Szafirówna Wanda (ur. w 1899 r.) – uczestniczka powstania sejneńskiego 1919 r., plutonowy Wojska Polskiego. Od sierpnia do października 1914 r. należała do skautowych oddziałów wywiadowczych przy I Brygadzie Legionów. Od kwietnia 1918 r. służyła w lotnych oddziałach wywiadowczych Polskiej Organizacji Wojskowej walczącej przeciw litewskiej administracji na Sejneńszczyźnie. W październiku została przydzielona do żandarmerii polowej POW. W listopadzie rozkazem komendanta żandarmerii została oddelegowana do wykonania zadań specjalnych pod pseudonimem „Karska” „Tadeusz Kalinowski”. Brała udział w walkach pod Nidą i Baranowiczami, a następnie w Powstaniu Sejneńskim jako kurierka Okręgu Suwalskiego POW - Dowództwa Obrony Kresów. Zmarła 11 września 1919 r. w Suwałkach, odznaczona pośmiertnie Krzyżem Virtuti Militari (V kl. z 1922 r.) i Krzyżem Polskiej Organizacji Wojskowej. Stare Powązki w Warszawie- kwatera 67, rząd 2, grób 7.
  4. Świtalski Adam Jan Feliks ps. „Dąbrowa” (ur. 18.12.1894 r.) - legionista, pułkownik piechoty, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej i kampanii wrześniowej, żołnierz Armii Krajowej. Przyjęty do Wojska Polskiego w 1918 roku, pełni służbę w 1 pułku piechoty Legionów do 1921 r. Następnie słuchacz III Kursu Normalnego Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. W styczniu 1926 roku przeniesiony ze sztabu Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VI we Lwowie do 1 Dywizji Piechoty Legionów w Wilnie na stanowisko szefa sztabu. W 1930 r. przeniesiony do 30 pułku Strzelców Kaniowskich w Warszawie na stanowisko zastępcy dowódcy pułku. W 1931 r. wyznaczony na stanowisko szefa sztabu Dowództwa Okręgu Korpusu Nr IV w Łodzi. Od 1935 r. dowodzi 25 pułkiem piechoty w Piotrkowie. Od listopada 1938 r. do marca 1939 r. słuchacz Kursu doskonalącego dla oficerów dyplomowanych. W czasie kampanii wrześniowej dowódca 25 pułku piechoty. Działa w konspiracji. Od listopada 1939 r. do 1943 r. szef Oddziału IV Dowództwa Głównego Służby Zwycięstwu Polski, następnie działa w Komendzie Głównej Armii Krajowej jako jej inspektor. W 1944 pełni funkcję dowódcy 3 Dywizji Piechoty Armii Krajowej w czasie akcji „Burza”. W tym samym roku zostaje aresztowany. Internowany w obozie NKWD nr 179 w Diagilewie. W lipcu 1947 roku osadzony w obozie NKWD nr 150 w Griazowcu. W 1947 roku wraca do Polski.  Odznaczony: Krzyżem Niepodległości „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski „za zasługi na polu pracy niepodległościowej i organizacji wojska., Krzyżem Walecznych (trzykrotnie). Stare Powązki w Warszawie- kwatera O, rząd 1, grób 24-25
  5. Wierzyński Kazimierz (ur. 27.08.1894 r.) – żołnierz Legionu Wschodniego, Polskiej Organizacji Wojskowej, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej. Po wybuchu pierwszej wojny światowej jako ochotnik Legionu Wschodniego gen. Józefa Hallera, a po nieudanej próbie dotarcia do legionów Józefa Piłsudskiego, został przymusowo wcielony do wojska austriackiego. W lipcu 1915 roku, po porażce pod Kraśnikiem, wraz z całym oddziałem dostał się do rosyjskiej niewoli. Jako oficer niższego stopnia trafił do obozu w Riazaniu. Udało mu się stamtąd uciec w styczniu 1918 roku. Wierzyński znalazł schronienie we Lwowie, gdzie pod panieńskim nazwiskiem matki (Wąsowicz) działał przez pół roku w Polskiej Organizacji Wojskowej. W obliczu wojny polsko-bolszewickiej i widma nadciagającego komunizmu Wierzyński ponownie wstąpił do wojska. Został powołany do pracy w charakterze oficera do spraw propagandy w Biurze Prasowym Naczelnego Dowództwa, redagując czasopisma: „Biblioteka Żołnierza Polskiego”, „Ukraińskie Słowo” i „Dziennik Kijowski”. Po wojnie na stałe przeniósł się do Warszawy i tu przez kolejne dwadzieścia lat tworzył. Wybuch II światowej zmusił poetę do opuszczenia Polski. Najpierw ewakuował się razem z zespołem redakcyjnym „Gazety Polskiej” do Lwowa. Następnie przez Francję, Portugalię i Brazylię trafił w 1941 roku do Stanów Zjednoczonych. Czas drugiej wojny światowej to okres najobfitszej pracy poetyckiej Wierzyńskiego. Szybko stał się jednym z ulubieńców walczących Polaków dzięki patriotycznym i wzruszającym wierszom, które docierały na front. Jednak osobiste tragedie położyły kres rozkwitowi poezji Wierzyńskiego. Zarówno rodzice, jak i bracia artysty zginęli w okupowanej przez Niemców i Sowietów ojczyźnie. Podczas Powstania Warszawskiego zginęli przyrodni brat poety Bronisław, jego syn Jan oraz Janina, bratanica artysty. Rodzony brat Hieronim, który był dziennikarzem, został zamęczony na Majdanku w 1943 roku. Rok później zmarli rodzice Wierzyńskiego. Po wojnie poeta wybrał los uchodźcy, nigdy nie powrócił do Polski, nie akceptując uzależnienia ojczyzny od Związku Sowieckiego i władzy komunistycznej. 13 lutego 1969 r. coraz bardziej tęskniący za ojczyzną poeta napisał wiersz „Sen mara”. Wieczorem tego samego dnia zmarł. 15 kwietnia 1978 roku jego prochy przewieziono do Polski i złożono w Alei Zasłużonych Cywilnego Cmentarza Powązkowskiego w Warszawie (kwatera 4, grób 106).

 

  1. Bartoszewicz Joachim – działacz niepodległościowy (Stare Powązki, kwatera 284a, rząd 1, grób 22/23)
  2. Bartoszewicz Maria Magdalena – uczestniczka wojny obronnej 1939 r., sanitariuszka i łączniczka (Stare Powązki, kwatera 284a, rząd 1, grób 22/23)
  3. Bukowiecki Stanisław – działacz polityczny, współzałożyciel Związku „Wolność i Lud”, prezes Prokuratorii Generalnej RP (Stare Powązki, kwatera J-l-30)
  4. Chodacki Marian – żołnierz Legionów Polskich, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, oficer wywiadu Wojska Polskiego (Stare Powązki, kwatera J, rząd 3, nr grobu 12)
  5. Dobrzyniecki Kazimierz – uczestnik wojny polsko-bolszewickiej i III Powstania Śląskiego (Stare Powązki, kwatera 218, rząd 2, grób 21-22)
  6. Gajowniczek Józef – żołnierz Legionów Polskich, wojny polsko-ukraińskiej i wojny polsko-bolszewickiej (Stare Powązki, kwatera 297, rząd 6, nr grobu 24)
  7. Gołasz Stefan – żołnierz 7 Pułku Ułanów Lubelskich, uczestnik kampanii wrześniowej (Stare Powązki, kwatera 236, rząd 2, grób 17)
  8. Hempel Stanisław – żołnierz Legionów Polskich, członek Komendy Naczelnej POW, działacz ruchu oporu we Francji w czasie II wojny światowej (Stare Powązki, kwatera 164, rząd 6, miejsce 1).
  9. Humięcki Wiktor – żołnierz Armii Krajowej, uczestnik powstania warszawskiego (Stare Powązki, kwatera 148-1-11)
  10. Jastrzębowski Stanisław Apoloniusz – uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, żołnierz 1 Pułku Ułanów Krechowieckich (Stare Powązki, kwatera 162, rząd 5, grób 16, 17)
  11. Jastrzębowski Władysław – uczestnik powstania styczniowego (Stare Powązki, kwatera 162, rząd 5, miejsce 16, 17)
  12. Jastrzębowski Wojciech Bogumił – uczestnik powstania listopadowego (Stare Powązki, kwatera 162, rząd 5, grób 16-17)
  13. Jeute Stefan – żołnierz Armii Krajowej, uczestnik powstania warszawskiego (Stare Powązki, kwatera 151, rząd 4, grób 27)
  14. Jędrzejewicz Wacław – żołnierz Legionów Polskich, działacz niepodległościowy (Stare Powązki, kwatera 86, rząd 4, grób 26)
  15. Kędzierski Daniel Jerzy – uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, kampanii wrześniowej, żołnierz Armii Krajowej, uczestnik powstania warszawskiego (Stare Powązki, kwatera 237, rząd 3, miejsca 16, 17)
  16. Kłoczkowski Wacław – uczestnik I wojny światowej, zastępca szefa Kierownictwa Marynarki Wojennej, delegat polski na konferencje pokojową w Paryżu (Stare Powązki, kwatera 227, rząd 2, grób 15)
  17. Kornecki Edward – żołnierz 7 Pułku Ułanów Lubelskich, uczestnik kampanii wrześniowej (Stare Powązki, kwatera 175, rząd 2, miejsce 34, 35)
  18. Kownacki Andrzej – uczestnik wojny polsko-bolszewickiej i kampanii wrześniowej (Stare Powązki, kwatera 251, rząd 4, miejsce 6, 7)
  19. Leśniewski Józef – uczestnik wojny polsko-bolszewickiej (Stare Powązki, kwatera 234, rząd 3, grób 1)
  20. Łoskoczyński Juliusz – uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, żołnierz Armii Krajowej ps. „Kordian”, „Serafin” (Stare Powązki, kwatera 245, rząd 6, grób 4)
  21. Majchrowski Stefan – żołnierz Podlaskiej Brygady Kawalerii, uczestnik bitwy pod Kockiem (Stare Powązki, kwatera 327, rz. 6, m. 15)
  22. Marszewski Zygmunt – uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, kampanii wrześniowej, żołnierz Armii Krajowej (Stare Powązki, kwatera 99, rząd 2, grób 29/30)
  23. Odrowąż-Wilkoński Tadeusz– powstaniec styczniowy (Stare Powązki, Brama IV, kwatera 37, rząd IV, miejsce 5)
  24. Pawłowska-Żukowska Krystyna – żołnierz Armii Krajowej ps. „Krzysia” (Stare Powązki, kwatera 245, rząd 6, grób 4)
  25. Pawłowski Wacław – podporucznik 7 Pułku Piechoty Armii Krajowej „Garłuch” (Stare Powązki, kwatera 245, rząd 6, grób 4)
  26. Pietraszewski Tadeusz – uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, żołnierz 1 Pułku Ułanów Krechowieckich i Armii Krajowej (Stare Powązki, kwatera 25, rząd 25, grób 7, 8, 9, 10)
  27. Ratajewski Edward – uczestnik powstania śląskiego (Stare Powązki, kwatera 107, rząd 6, grób 15)
  28. Sielski Kazimierz – uczestnik wojny obronnej 1939 r. i powstania warszawskiego (Stare Powązki, kwatera 67, rząd 6, grób 4-5)
  29. Stroynowski Zbigniew – uczestnik wojny polsko-bolszewickiej (Stare Powązki, kwatera 73, rząd 1, grób 10)
  30. Suchomel Jana Maria – żołnierz Armii Krajowej (Stare Powązki, kwatera 116, rząd 6, grób 11)
  31. Szpingier Jan – powstaniec listopadowy (Stare Powązki, kwatera 16, rząd 3, miejsce 5)
  32. Śmigły Rydz Edward – oficer Legionów Polskich, generał Wojska Polskiego w wojnie z bolszewikami, następca Józefa Piłsudskiego na stanowisku Marszałka Polski, Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych w wojnie obronnej 1939 r. (Stare Powązki, kwatera 139)
  33. Tarnawski Tadeusz Maksymilian – uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, III powstania śląskiego, wojny obronnej 1939 r., członek Korpusu Obrońców Polski i Armii Krajowej, uczestnik powstania warszawskiego (Stare Powązki; kwatera 67, rząd 6, grób 4-5)
  34. Tokarzewski Szymon – powstaniec styczniowy (Stare Powązki, kwatera 25, rząd 4, miejsce 1)
  35. Tumidajska Janina Łucja – uczestniczka wojny polsko-ukraińskiej i II wojny światowej (Stare Powązki, kwatera 136, rząd 2, grób nr 15)
  36. Więckowski Mieczysław – żołnierz Legionów Polskich, uczestnik wojny polsko-ukraińskiej (Stare Powązki, kwatera 45, rząd 6, grób 1, 2)
  37. Wyszyński Władysław – żołnierz III Korpusu Polskiego na Ukrainie, członek Polskiej Organizacji Wojskowej, uczestnik III powstania śląskiego i wojny obronnej 1939 r., żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie (Stare Powązki, kwatera 294, rząd 2, grób 23)

Zaszczyński Zbigniew – uczestnik III Powstania Śląskiego (Stare Powązki, kwatera 21, rząd 6, grób 26-27)

 

 

 

 

 

do góry