Przypadająca we wrześniu 2019 r. 80. rocznica wybuchu II wojny światowej stanowi kolejną okazję do podjęcia próby poszerzenia stanu naszej wiedzy o konsekwencjach tego wydarzenia. Były one rozmaite, ale trudno zaprzeczyć, że do najbardziej dramatycznych należały represje, których ofiarą padły miliony ludzi przez cały okres trwania wojny. Celem międzynarodowej konferencji organizowanej przez IPN było zwrócenie uwagi na różne w formie działania represyjne stosowane przez III Rzeszę i Związek Sowiecki wobec obywateli polskich w latach II wojny światowej. Inicjowały je i realizowały nie tylko policje polityczne obu państw totalitarnych, lecz również inne formacje policyjne i paramilitarne, wojsko, sądownictwo, partie polityczne oraz administracja cywilna.
Konferencję otworzył prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Jarosław Szarek. – 17 września 1939, dzień agresji ZSRS na Polskę – to jedna z najtragiczniejszych dat naszej historii – powiedział, przypominając, że wrzesień 1939 roku zadecydował o dziejach Polski na najbliższe półwiecze, a miesiące i lata, które po nim nastąpiły, przyniosły bezmiar nieszczęścia i cierpienia. – Obaj nasi totalitarni sąsiedzi, Rzesza Niemiecka i Rosja sowiecka, mieli jeden cel – likwidację niepodległego państwa polskiego – podkreślił prezes IPN. – Państwa totalitarne do swej zbrodni starały się zaprzęgnąć całe społeczeństwa, stąd nie tylko policja polityczna, aparat bezpieczeństwa, ale także wiele innych struktur państw – agresorów, o tym będzie ta konferencja – podsumował.
Miejsce konferencji:
Centrum Edukacyjne IPN im. Janusza Kurtyki „Przystanek Historia” ul. Marszałkowska 21/25, Warszawa
PROGRAM
9.15–9.30 Otwarcie konferencji
9.30–10.30 Sesja I: Władze państwowe i partyjne – cz. 1.
- Prof. Aleksiej W. Zacharczenko (Moskiewski Uniwersytet Pedagogiczny, Filia w Samarze), Uderzenie w ofiary: wektory stalinowskiej polityki w Polsce w latach 1939–1945
- Prof. Mykoła Kuczerepa (Wschodnioeuropejski Uniwersytet Narodowy im. Łesi Ukrainki w Łucku), Radziecki reżim totalitarny na Wołyniu (1939–1941)
- Dr hab. Sławomir Kalbarczyk (IPN w Warszawie), Biuro Polityczne WKP(b) i jego rola w represjach wobec obywateli polskich w okresie II wojny światowej
10.30–11.00 Dyskusja
11.00–11.15 Przerwa
11.15–11.55 Sesja II: Władze państwowe i partyjne – cz. 2.
- Dr hab. Monika Tomkiewicz (IPN w Gdańsku), Niemieckie prawodawstwo na zajętych terenach wschodnich i jego wpływ na życie codzienne mieszkańców Komisariatu Rzeszy Ostland
- Dr Mirosław Węcki (IPN w Katowicach), Fundament administracji okupacyjnej? Kierownicy grup miejscowych partii nazistowskiej w Katowicach i powiecie katowickim w okresie II wojny światowej
11.55–12.15 Dyskusja
12.15–13.15 Przerwa
13.15–14.15 Sesja III: Sądownictwo – cz. 1
- Dr hab. Andriej Boljanowski (Narodowa Akademia Nauk Ukrainy), Praktyka ogłaszania wyroków śmierci na Wołyniu i w Galicji w drugiej połowie września 1939 r. – marcu 1940 r. w świetle dokumentów Rady Wojennej Kijowskiego Specjalnego Okręgu Wojskowego
- Dr Konrad Graczyk (Uniwersytet Śląski), Przestępstwa wrześniowe w orzecznictwie Sądu Specjalnego w Katowicach
- Prof. Włodzimierz Jastrzębski (Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy), W cieniu gilotyny. Polacy przed nazistowskim Trybunałem Ludowym
14.15–14.45 Dyskusja
14.45–15.00 Przerwa
15.00–16.00 Sesja IV: Sądownictwo – cz. 2
- Dr Bogumił Rudawski (Instytut Zachodni w Poznaniu), Działalność Wyższego Sądu Krajowego w Poznaniu
- Aleksandra Pietrowicz (IPN w Poznaniu), Orzecznictwo Wyższego Sądu Krajowego oraz sądów specjalnych w Poznaniu jako przykład represji wobec Polaków w okupowanej Wielkopolsce 1939–1945
- Dr hab. Sylwia Grochowina (Uniwersytet Mikołaja Kopernika), Sąd Specjalny w Toruniu (Sondergericht Thorn) w latach 1942–1943
16.00–16.30 Dyskusja
16.30–16.45 Przerwa
16.45–17.45 Sesja V: Policje – cz. 1
- Tomasz Sudoł (IPN w Warszawie), Działalność niemieckich formacji paramilitarnych, aparatu SS i policji w stosunku do żołnierzy Wojska Polskiego – uczestników kampanii 1939 r.
- Dr Dawid Golik (IPN w Krakowie), Zollgrenzschutz. Zapomniane ogniwo niemieckiego aparatu okupacyjnego w Generalnym Gubernatorstwie
- Dr Ksawery Jasiak (IPN w Opolu), Zbrodnie niemieckie na ziemi radomszczańskiej
17.45–18.15 Dyskusja
9.30–10.30 Sesja VI: Policje – cz. 2
- Dr Marcin Przegiętka (IPN w Warszawie), Rola niemieckiej Policji Porządkowej w polityce okupacyjnej w Generalnym Gubernatorstwie
- Dr Izabela Mazanowska (IPN w Bydgoszczy), Jagdkommando w Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie – zarys działalności
- Paweł Marek Mrowiński (Uniwersytet Warszawski), Egzekucje publiczne jako narzędzia represji w trakcie okupacji niemieckiej
10.30–11.00 Dyskusja
11.00–11.15 Przerwa
11.15–12.35 Sesja VII: Policje – cz. 3
- Dr Jakub Parol (Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi), Postępowanie wachmanów-folksdojczów łódzkich w radogoskim więzieniu wobec osadzonych w latach 1940–1945 r.
- Urszula Sochacka (Uniwersytet Jagielloński), Represyjna działalność funkcjonariuszy Policji Kryminalnej w Łodzi wobec polskich dzieci - więźniów Polen-Jugendverwahrlager der Sicherheitspolizei in Litzmannstadt.
- Dr Dmitriy Panto (Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku), Życie codzienne pod władzami komendantury NKWD w północnym Kazachstanie w latach 1936–1956
- Dr Piotr Olechowski, Represje „Smiersza” wobec Polaków we Lwowie 1944–1946
12.35–13.15 Dyskusja
13.15–14.15 Przerwa
14.15–15.15 Sesja VIII: Organizacje paramilitarne i kolaboracyjne – cz. 1
- Prof. Grzegorz Mazur (Uniwersytet Jagielloński), Ukraińcy u boku III Rzeszy. Rola nacjonalistów ukraińskich w walce z Polską i ich udział w represjach wobec obywateli polskich w latach II wojny światowej
- Dr Tomasz Ceran (IPN w Bydgoszczy), Selbstschutz Westpreussen i zbrodnia pomorska 1939
- Dr Wojciech Wichert (IPN w Szczecinie), Wyższy Dowódca SS i Policji jako instrument realizacji niemieckiej polityki narodowościowej w Kraju Warty w latach 1939–1945
15.15–15.45 Dyskusja
15.45–16.00 Przerwa
16.00–17.00 Sesja IX: Organizacje paramilitarne i kolaboracyjne – cz. 2
- Dr Renata Knyspel-Kopeć, Obraz represji SS na przykładzie obwieszczeń jej dowództwa dotyczących osób skazanych na śmierć i rozstrzelanych w Warszawie w latach 1942–1944
- Tomasz Eugeniusz Bielecki (Uniwersytet Gdański), Opresyjny charakter poboru Polaków z zachodnich województw II RP do oddziałów Waffen SS (1939–1945)
- Dr Alexander Gogun (Wolny Uniwersytet w Berlinie), Nie tylko wojna z Niemcami. Terror sowieckich partyzantów na okupowanych ziemiach Polski Wschodniej w latach 1941–1944
17.00–17.30 Dyskusja
17.30–17.45 Zakończenie i podsumowanie konferencji
Organizatorzy:
Biuro Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej
- dr hab. Sławomir Kalbarczyk
- dr Marcin Przegiętka
Sekretarz konferencji: dr Marek Hańderek e-mail: marek.handerek@ipn.gov.pl.
|