„Szpiedzy – Dezerterzy – Renegaci. Wykroczenia i przestępstwa żołnierzy i funkcjonariuszy służb mundurowych w latach 1918–1989”, to temat ogólnopolskiej konferencji naukowej, która odbyła się we Wrocławiu w dniach 25–26 października 2017 r. Uczestników wydarzenia w imieniu organizatorów powitali dr Katarzyna Pawlak-Weiss, zastępca dyrektora Oddziału IPN we Wrocławiu oraz dr Daniel Koreś, dyrektor Archiwum Wojskowego w Oleśnicy.
Konferencja była poświęcona szerokiej problematyce dotyczącej czynów prawnie zabronionych w wojsku i służbach mundurowych w XX-wiecznej Polsce, zaczynając od początków odrodzonego Państwa w 1918 r., przez II RP i polskie formacje zbrojne oraz struktury konspiracyjne funkcjonujące w trakcie II wojny światowej, po upadek reżymu komunistycznego w 1989 r. Myślą przewodnią organizatorów było naświetlenie tej problematyki z różnych pozycji badawczych, z których optyka wojskowego prawa karnego i prawa karnego w ogólności stanowią punkt wyjścia tak do przedstawienia pojedynczych przypadków popełnienia wykroczeń przeciw prawu, jak i szerokich analiz i krytycznych ocen zjawisk takich jak dezercja, szpiegostwo i inne.
Organizatorzy zadbali aby w trakcie konferencji zostały poruszone kwestie związane z ocenami moralnymi czynów popełnianych tak przed, jak i zwłaszcza po drugiej wojnie światowej, kiedy panujący na ziemiach polskich reżym komunistyczny stawiał przed bardzo trudnymi decyzjami zarówno szeregowych żołnierzy i poborowych, jak i oficerów oraz dowódców służących w tak zwanym ludowym Wojsku Polskim.
Zakres tematyczny konferencji:
- Przyczyny i skutki dezercji, szpiegostwa i innych czynów prawnie zabronionych z punktu widzenia moralno-społecznego, etycznego i politycznego.
- Wojskowe prawo karne w latach 1918–1989.
- Prawne aspekty szpiegostwa, dezercji i innych czynów prawnie zabronionych w służbach mundurowych.
- Dezercje w II RP w latach 1918–1938.
- Dezercje w obliczu zagrożenia wojennego 1939.
- Problem wojskowego prawa karnego w ramach struktur konspiracyjnych funkcjonujących na terenie okupowanego kraju w czasie II wojny światowej.
- Problem dezercji w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie.
- Problem szpiegostwa w strukturach konspiracyjnych Polskiego Państwa Podziemnego i PSZ na Zachodzie.
- Uciekinierzy z armii gen. Żymierskiego, tzw. Ludowego Wojska Polskiego i Korpusu Bezpieczeństwa Publicznego.
- Dezercje wśród funkcjonariuszy UB/SB i MO.
- Renegaci z WP, KBW, UB i MO działający w podziemiu antykomunistycznym.
- Amnestie po 1944 r.
- Słynne procesy wojskowych i funkcjonariuszy służb mundurowych (głównie z WP, Straży Granicznej, Korpusu Ochrony Pogranicza i Policji Państwowej) w latach 1918-1939.
- Najsłynniejsze procesy wojskowych i funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa w latach 1944–1989.
Organizatorzy konferencji:
Instytut Pamięci Narodowej Oddział we Wrocławiu/Delegatura w Opolu, oraz Wojskowe Biuro Historyczne
Komitet organizacyjny:
Dr Ksawery Jasiak (OBBH we Wrocławiu/IPN Delegatura w Opolu)
Dr Daniel Koreś (OBEN IPN we Wrocławiu/Archiwum Wojskowe w Oleśnicy)
Sekretarze konferencji:
Krzysztof Widziński (WBH)
Dr Jacek Jędrysiak (WBH)