Prezes IPN zwrócił uwagę na wielką rolę, jaką w dziejach Polski odegrali prymas Stefan Wyszyński, papież Jan Paweł II i ks. Jerzy Popiełuszko – wszyscy są dziś symbolami niezłomnej służby Bogu, Kościołowi i Ojczyźnie. Trzeci z wymienionych – kapelan „Solidarności” ks. Popiełuszko zginął męczeńską śmiercią z rąk funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa w 1984 r.
– Naszą powinnością jest też ustalenie wszelkich okoliczności tragicznej śmierci ks. Sylwestra Zycha i ks. Stanisława Suchowolca – dodał dr Szarek. Obaj kapłani wspierający „Solidarność” byli inwigilowani przez SB; zginęli w 1989 r. w niewyjaśnionych dotąd okolicznościach.
Sprawa tajemniczych śmierci duchownych w okresie PRL, w tym księży Suchowolca i Zycha, jest elementem postępowania IPN w sprawie istnienia zbrodniczych struktur w dawnym MSW w latach 1956-89, którym przypisuje się m.in. zamachy na duchownych i działaczy opozycji antykomunistycznej. W śledztwie tym badanych jest 46 wątków, w tym także sprawa śmierci błogosławionego ks. Popiełuszki.
Celem dwudniowej konferencji, zorganizowanej przez Biuro Badań Historycznych IPN w ramach Centralnego Projektu Badawczego IPN „Władze komunistyczne wobec Kościołów i związków wyznaniowych 1944–1989”, jest przedstawienie sytuacji księży współpracujących z opozycją w latach 1976–1989. Chodzi o duchownych współpracujących nie tylko z „Solidarnością” i organizacjami o charakterze politycznym, takim jak KOR czy KPN, ale również ze środowiskami lokalnymi, przeciwstawiającymi się na różne sposoby władzom PRL.
Skomplikowana sytuacja duchownych, których komunistyczne władze nazywały „księżmi negatywnymi” wynikała z faktu, że nie tylko dygnitarze partyjni oceniali ich działalność w negatywny sposób, ale zdarzało się również, iż czynili tak ich kościelni zwierzchnicy czy też inni duchowi pracujący w tej samej diecezji.
Jak przypomniał dr Rafał Łatka z BBH IPN, autor referatu „Episkopat wobec współpracy duchowieństwa z opozycją solidarnościową 1980-1989″, władze komunistyczne traktowały zaangażowanie księży w działalność opozycji jako m.in. jeden z wygodnych pretekstów przeniesienia pielgrzymki papieża do Polski z 1982 roku na 1983 rok. – Wtedy wzrósł nacisk Episkopatu na duchownych, którzy jasno wskazywali, że priorytetem jest wizyta Ojca Świętego w Ojczyźnie – tłumaczył historyk.
IPN/KAI
PROGRAM KONFERENCJI
Księża dla władzy groźni. Duchowni współpracujący z opozycją (1976–1989)
Centrum Edykacyjne IPN im. Janusza Kurtyki „Przystanek Historia”
Warszawa, ul. Marszałkowska 21/25
15 listopada
10.00–10.20
- Otwarcie konferencji – dr Jarosław Szarek Prezes IPN
Panel I: Biskupi wobec współpracy księży z opozycją
10.20–12.40
- 10.20–10.40
Dr Michał Białkowski (UMK), Episkopat Polski wobec współpracy duchowieństwa z opozycją przedsierpniową - 10.40–11.00
Dr Rafał Łatka (IPN), Episkopat Polski wobec współpracy duchowieństwa z opozycją solidarnościową 1980–1989 - 11.00–11.20
Dr hab. Paweł Skibiński (UW), Stosunek kard. Karola Wojtyły względem opozycji (1976–1978) - 11.20–11.40
Dr hab. Sabina Bober (KUL), Biskup Ignacy Tokarczuk a opozycja - 11.40–12.00
Dr Milena Kindziuk (UKSW), Współpraca ks. Jerzego Popiełuszki z opozycja w oczach prymasa Józefa Glempa. Przyczyny konfliktu - 12.00–12.40 dyskusja
- 12.40–13.00 przerwa kawowa
Panel II: Portrety zbiorowe
Cz. I
13.00–14.30
- 13.00–13.20
Dr hab. Dominik Zamiatała prof. UKSW, Współpraca zakonników z opozycją 1976–1989 - 13.20–13.40
Dr Dominik Pick (Centrum Badań Historycznych PAN w Berlinie), Stosunek katolickich duchownych na emigracji w RFN do „Solidarności” i kraju - 13.40–14.00
Jakub Gołębiewski (IPN), Służba Bezpieczeństwa wobec księży archidiecezji warszawskiej w latach 1976–1985 - 14.00–14.30 dyskusja
- 14.30–15.30 przerwa
Cz. II
15.30–17.00
- 15.30–15.50
Dr Zbigniew Bereszyński, (Państwowy Instytut Naukowy – Instytut Śląski w Opolu), Byli z nami w najtrudniejszym czasie. Kapłani i środowiska opozycyjne w województwie opolskim w latach 1980–1989 - 15.50–16.10
Dr Marcin Wałdoch (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy), Księża w procesie politycznej integracji opozycji demokratycznej w Chojnicach w latach 1983–1989 - 16.10–16.30
Wiesław Kaczmarczyk (Archiwum IPN), Zasady rejestrowania duchowieństwa w ewidencji operacyjnej organów bezpieczeństwa państwa - 16.30–17.00 dyskusja
- 17.00–17.20 przerwa kawowa
Panel III: Parafie ,,niezłomne”
17.20–19.10
- 17.20–17.40
Dr Daniel Gucewicz (IPN Gdańsk), W cieniu Komitetu Wojewódzkiego. „Wroga” działalność księży pallotynów z kościoła św. Elżbiety w Gdańsku przełomu lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku - 17.40–18.00
Dr Michał Siedziako (IPN Szczecin), Kościół pw. św. Andrzeja Boboli w Szczecinie – oaza opozycji antykomunistycznej w latach PRL - 18.00–18.20
Dr Zbigniew Stanuch (IPN Szczecin), Sanktuarium Najświętszego Serca Pana Jezusa w Szczecinie jako miejsce eucharystycznych spotkań duchowieństwa i środowisk opozycyjnych w latach osiemdziesiątych XX wieku - 18.20–19.00 dyskusja
- 19.00 zamknięcie pierwszego dnia konferencji
16 listopada
Panel I: Duszpasterstwa
10.00–12.00
- 10.00–10.20
Dr Sebastian Kaniewski (IPN Szczecin, WSH TWP), Duszpasterstwo środowisk akademickich w Szczecinie w latach 1976–1989 - 10.20–10.40
Dr hab. Leszek Zygner (Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Ciechanowie), O. Honoriusz Kowalczyk i o. Tomasz Aleksiewicz – duszpasterze młodzieży akademickiej i kapelani poznańskiej opozycji - 10.40–11.00
Mateusz Szłapka (IH UAM), Duszpasterze akademiccy miasta Poznania w relacjach z lokalnymi działaczami opozycji w latach 1976–1989 - 11.00–11.20
Dr Bogusław Wójcik (IPN Rzeszów), Główne ośrodki Duszpasterstwa Rolników oraz ich animatorzy w diecezji przemyskiej w latach 1982–1989 - 11.20–12.00 dyskusja
- 12.00– 12.20 przerwa kawowa
Panel II: Sylwetki
12.20–14.20
Cz. I
- 12.20–12.40
Dr hab. Elżbieta Wojcieszyk (IPN Poznań), O. Czesław Białek TJ – duchowny niezłomny, - 12.40–13.00
Dr hab. Rafał Reczek (IPN Poznań), Ksiądz Eugeniusz Jankiewicz – przykład kapłana niepokornego - 13.00–13.20
Dr Marek Kozłowski (PTH Oddział w Kaliszu) Ks. Stefan Dzierżek TJ (1913–2005) – przyjaciel „Solidarności” kaliskiej - 13.20–13.40
Marcin Tunak (UAM), Ks. Antoni Łassa. Działalność opozycyjna dziekana dekanatu konińskiego w latach 1978–1981 - 13.40–14.20 dyskusja
- 14.20–15.00 przerwa obiadowa
Cz. II
15.00–17.00
- 15.00–15.20
Dr Dorota Gałaszewska-Chilczuk (Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych), „Czwarty po ks. Popiełuszce”. Ks. Jan Sikorski – duszpasterz wykluczonych - 15.20–15.40
Dr Łucja Marek (IPN Kraków) Kazimierz Jancarz – duszpasterz i twórca mistrzejowickiego ośrodka niezależności i solidarności społecznej - 15.40–16.00
Ks. prof. dr hab. Stanisław Nabywaniec (URz), ks. dr Jan Rogula (Szkoła Podstawowa w Rzeczpolu), Wyświęcony dla Boga i podkarpackiej „Solidarności” – ks. Eugeniusz Dryniak - 16.00–16.20
Dr Bogusław Tracz (IPN Katowice), Niepokorny redemptorysta. Ojciec Jan Siemiński (1933–2004) - 16.20–17.00 dyskusja
- 17.00–17.20 przerwa kawowa
Cz. III
17.20–19.40
- 17.20–17.40
Dr hab. Krzysztof Sychowicz (IPN Białystok), Ks. Jerzy Zawadzki – opiekun suwalskiej „Solidarności” - 17.40–18.00
Dr Krzysztof Osiński (IPN Bydgoszcz), Ks. Józef Kutermak – kapelan bydgoskiej ,,Solidarności” - 18.00–18.20
Tomasz Chojnacki (KUL), Sposoby walki z opozycyjną działalnością duchownych na przykładzie działań wobec ks. Romana Kotlarza - 18.20–18.40
Dr Ewa Rzeczkowska (KUL), „Nielegalny proboszcz”. Ksiądz Edward Frankowski wobec opozycji antykomunistycznej w Stalowej Woli - 18.40-19.00
Dr hab. Konrad Białecki (IPN Poznań, UAM), „Przeciwdziałać i przecinać kontakty ks. Bogdana Trandy z elementami opozycyjnymi”. Działania aparatu władzy przeciwko redaktorowi naczelnemu czasopisma „Jednota” - 19.00–19.40 dyskusja
19.40
- Zamknięcie konferencji
Ewentualne pytania prosimy kierować do organizatora konferencji
dr Rafał Łatka
rafal.latka@ipn.gov.pl
tel. 22 581–85–31