Dnia 24 lutego 2005 r. o godz. 9.00 w Sali Kominkowej poznańskiego Centrum Kultury „Zamek” Prezes Instytutu Pamięci Narodowej prof. dr hab. Leon Kieres i Dyrektor Niemieckiego Instytutu Historycznego w Warszawie prof. dr hab. Klaus Ziemer dokonali uroczystego otwarcia międzynarodowej konferencji naukowej „Polska pod okupacją niemiecką i sowiecką 1939–1945” zorganizowanej wspólnie przez obie instytucje przy współpracy CK „Zamek” w Poznaniu.
Rolę gospodarza pełnił Dyrektor poznańskiego Oddziału IPN Ireneusz Adamski. Swoją obecnością zaszczycili uczestników konferencji Jego Eminencja Metropolita Gnieźnieński abp Henryk Muszyński oraz Jego Magnificencja Rektor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu prof. dr hab. Stanisław Lorenc.
Konferencja trwała dwa dni. Mogąca pomieścić sto osób Sala Kminkowa była wypełniona po brzegi. Referaty wygłaszane w trzech językach (polskim, niemieckim i angielskim) były tłumaczone symultanicznie:
-
Sowiecka droga do paktu Ribbentrop-Mołotow (dr Sergiej Slucz)
-
Niemiecka droga do paktu Ribbentrop-Mołotow (dr Marek Kornat)
-
Ogólne założenia niemieckiej polityki okupacyjnej w Polsce (prof. dr hab. Czesław Madajczyk)
-
Ogólne założenia sowieckiej polityki okupacyjnej w Polsce (prof. dr hab. Albin Głowacki)
-
Mocarstwa zachodnie a „sprawa polska” (prof. dr Antony Polonsky)
-
Niemiecka polityka gospodarcza w GG w latach 1939-1945 (Sonja Schwaneberg)
-
Ruch oporu w GG w latach 1939-1945 (prof. dr hab. Grzegorz Mazur)
-
Kolaboracja w GG w latach 1939-1945 (dr Jacek A. Młynarczyk)
-
Represje niemieckie w GG w latach 1939-1945 (prof. dr hab. Tomasz Szarota)
-
Niemiecka polityka narodowościowa w GG w latach 1939-1945 (dr Ingo Haar)
-
Niemiecka polityka gospodarcza na ziemiach wcielonych do Rzeszy w latach 1939-1945 (dr Tadeusz Janicki)
-
Ruch oporu na ziemiach wcielonych do Rzeszy w latach 1939-1945 (Aleksandra Pietrowicz)
-
Kolaboracja na ziemiach wcielonych do Rzeszy w latach 1939-1945 (prof. dr hab. Ryszard Kaczmarek)
-
Represje niemieckie na ziemiach wcielonych do Rzeszy w latach 1939-1945 (dr hab. Maria Rutowska)
-
Niemiecka polityka narodowościowa na ziemiach wcielonych do Rzeszy w latach 1939-1945 (prof. dr hab. Jan Szyling)
-
Los ludności żydowskiej w okupowanej Polsce 1939-1945 (dr David Silberklang)
-
Niemiecka i sowiecka polityka pozamilitarnego podboju: wykorzystanie żyjących w Polsce grup narodowościowych w celu prowadzenia wojny (prof. dr Tadeusz Piotrowski)
-
Sowiecka polityka gospodarcza na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej w latach 1939-1941 (dr Marek Wierzbicki)
-
Ruch oporu na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej w latach 1939-1941 (dr Rafał Wnuk)
-
Kolaboracja na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej w latach 1939-1941 (dr Jan Jerzy Milewski)
-
Represje sowieckie na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej w latach 1939-1941 (dr Aleksander Gurjanow)
-
Niemiecka polityka gospodarcza na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej w latach 1941-1944 (dr Dieter Pohl)
-
Kolaboracja na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej w latach 1941-1944 (dr Grzegorz Motyka)
-
Represje niemieckie na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej w latach 1941-1944 (dr Grzegorz Hryciuk)
-
Niemiecka polityka narodowościowa na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej w latach 1941-1944 (dr Frank Grelka)
-
Porównanie okupacji niemieckiej i sowieckiej (dr hab. Bogdan Chrzanowski wspólnie z dr. Piotrem Niwińskim)
-
Porównanie okupacji niemieckiej i sowieckiej z perspektywy ludności żydowskiej (dr Martin Dean)
Kolejne bloki tematyczne i dyskusje prowadzili: dr hab. Paweł Machcewicz – Dyrektor Biura Edukacji Publicznej IPN, prof. dr hab. Klaus Ziemer, dr Jacek Młynarczyk - NIH, dr Rafał Wnuk – IPN i dr Władysław Bułhak – Zastępca Dyrektora Biura Edukacji Publicznej IPN.
Podsumowanie dwudniowych obrad stanowił prowadzony przez dr. hab. Pawła Machcewicza panel dyskusyjny „Okupacja na ziemiach polskich na tle innych systemów okupacyjnych”, w którym wzięli udział dr Andreas Lawaty, prof. dr hab. Tomasz Szarota, dr Dieter Pohl oraz dr Sergiej Slucz.
Zaproszeni prelegenci, omawiając w kolejnych blokach tematycznych zarówno drogę do wybuchu II wojny światowej, jak i sytuację na poszczególnych obszarach II Rzeczypospolitej znajdujących się pod okupacją niemiecką i sowiecką, starali się jednocześnie przedstawić podobieństwa i różnice między dwoma systemami totalitarnymi. Kwestie okupacyjnej polityki narodowościowej i gospodarczej, kolaboracji oraz ruchu oporu budziły wśród uczestników konferencji największe emocje, zwłaszcza podczas dyskusji. Wielość zagadnień i wątków, które zostały poruszone i z braku czasu nie mogły być dokładnie omówione, wskazuje na potrzebę kontynuowania badań i wymiany ich wyników na następnych tego typu spotkaniach.
Plonem poznańskiej konferencji będzie wspólne wydawnictwo IPN i NIH zawierające pełne teksty zaprezentowanych referatów, a także stanowiących ich uzupełnienie opinii i uwag wygłaszanych podczas dyskusji. Właśnie dyskusje, które następowały po każdym z bloków tematycznych, najlepiej świadczą o potrzebie ciągłego podejmowania zagadnień związanych z tematem konferencji.
W przerwie pierwszego dnia obrad odbyła się konferencji prasowa, podczas której na pytania licznie przybyłych dziennikarzy odpowiadali Prezes IPN, Dyrektor NIH, Ambasador Izraela w Polsce David Peleg i poseł na Sejm RP Józef Gruszka.
Dużym zainteresowaniem uczestników i gości konferencji naukowej, a także dziennikarzy oraz mieszkańców miasta cieszyła się eksponowana przed Salą Kominkową wystawa „Życie codzienne w okupowanej Wielkopolsce 1939-1945” przygotowana przez Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej IPN w Poznaniu w 2003 roku i od tamtej pory wielokrotnie prezentowana w muzeach i innych placówkach kulturalnych na terenie kraju.
Zdjęcia:
1 – Zainaugurowanie obrad przez dr. hab. Pawła Machcewicza
2 – Goście konferencji
3 – Prof. dr Antony Polonsky (Uniwersytet Brandeis w Waltham, Massachusetts, USA)
4 – Konferencja prasowa: od lewej dr hab. Paweł Machcewicz, poseł Józef Gruszka, prof. dr hab. Leon Kieres, prof. dr hab. Klaus Ziemer, Ambasador Izraela w Polsce David Peleg
5 – Prof. dr hab. Tomasz Szarota (Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk)
6 – Dr David Silberklang (Instytut Yad Vashem w Jerozolimie)
7 – Rozmowy kuluarowe podczas przerw w obradach
8 – Wystawa „Życie codzienne w okupowanej Wielkopolsce 1939–1945” przed Salą Kominkową
9 – Dr Aleksander Gurjanow (Stowarzyszenie „Memoriał” w Moskwie)
10 – Obrady prowadzone przez dr. Władysława Bułhaka
11 – Głosy w dyskusji panelowej: dr Martin Dean (Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie)