W dniach 6–7 listopada w sali posiedzeń Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk odbyła się konferencja naukowa „Oblicza komunistycznego zniewolenia”, zorganizowana przez Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu. Wykłady wprowadzające wygłosili prof. Janusz Goćkowski (Akademia Humanistyczna w Pułtusku) i dziekan Wydziału Teologicznego UAM, ks. prof. Paweł Bortkiewicz.
Profesor Goćkowski przedstawił własności charakteryzujące komunistyczny system zniewolenia, do których należały leninowska koncepcja partii bolszewickiej jako depozytariusza historiozoficznego posłannictwa, ideologizacja życia społecznego i kontrola policyjna społeczeństwa. Ksiądz Profesor Paweł Bortkiewicz przedstawił z kolei antropologiczne i aksjologiczne następstwa zniewolenia w systemie komunistycznym, do których należy wyobcowanie człowieka, zakłamanie i naruszanie podstawowych praw i wolności człowieka.
Po obu wystąpieniach wywiązała się interesująca dyskusja, w której dyskutanci starali się odróżnić cechy stanowiące o specyfice systemu komunistycznego od cech przysługujących wszystkim systemom despotycznym i totalitarnym w historii.
W pierwszym dniu konferencji prelegenci analizowali i dyskutowali naukowe konceptualizacje komunistycznego systemu zniewolenia, w drugim dniu – obrazy literackie. Konkluzją wyłaniającą się w trakcie dyskusji nad referatami było przekonanie, że choć oba sposoby opisu świata – naukowy i literacki – są od siebie różne, gdyż nauka opisuje obiektywne struktury i uwarunkowania świata społecznego, zaś literatura stara się odtwarzać świat psychiczny działających ludzi, to nie są one w stosunku do siebie przeciwstawne, lecz komplementarne. Znajomość obu jest podstawą głębszego zrozumienia istoty systemu komunistycznego.
PROGRAM KONFERENCJI
I dzień - 6 listopada 2008
Sesja I: Oblicza komunistycznego zniewolenia
w refleksji naukowej
- Prof. Janusz Goćkowski (Akademia Humanistyczna w Pułtusku)
Komunistyczna technologia społeczna: praktyki zbrodnicze i ich uwarunkowania - Prof. Paweł Bortkiewicz (Wydział Teologiczny UAM)
Istota aberracji antropologicznej w świetle personalizmu i jej specyfika w systemie komunistycznym - Mgr Marcin Moskalewicz (Instytut Historii UAM)
Totalitaryzm jako filozofia historii: przypadek Hannah Arendt - Dr Rafał Paweł Wierzchosławski (Instytut Filozofii KUL)
Fenomenologia Gułagu. próba opisu różnych form zniewolenia komunistycznego - Dr Piotr Matczak (Instytut Socjologii UAM)
Homo economicus w świecie homo sovieticus - Mgr Agnieszka Klarman (IPN OBEP Wrocław)
Socjotechnika kształtowania świadomości zbiorowej przez Urząd Bezpieczeństwa i Służbę Bezpieczeństwa w Polsce Ludowej: między represją a perswazją (ciągłość i zmiana) - Dr hab. Krzysztof Brzechczyn (Biuro Edukacji Publicznej IPN Poznan/ Instytut Filozofii UAM)
O modelach buntu. Próba aplikacji do rzeczywistości Gułagu - Dr Adam Drążek (Wydział Prawa Uniwersytetu w Białymstoku)
„Bezlitosna przemoc” w formule Lenina w wybranych interpretacjach intelektualistów polskich i rosyjskich - Dr Marek Figura, (Instytut Wschodni UAM)
Władysław Studnicki o rządach Rosji Sowieckiej we wschodniej Polsce w latach 1939-1941 - Dr Sławomir Kalbarczyk (IPN, Warszawa)
„Inny świat” Gustawa Herlinga-Grudzińskiego jako źródło historyczne
II dzień - 7 listopada 2008
Sesja II: Oblicza komunistycznego zniewolenia
w literaturze i sztuce
- Dr Cezary Kościelniak
„Dziennik 1954” Leopolda Tyrmanda. Kilka uwag o świadomości zniewalania - Dr Małgorzata Ptasińska-Wójcik (IPN, Warszawa)
„Archiwum Rewolucji”. Literatura antytotalitarna w Bibliotece „Kultury” - Dr Maurycy Zajęcki (Wydział Prawa UAM)
Obraz zniewolenia totalitarnego w polskiej literaturze nurtu fantastyki socjologicznej lat 70. i 80. - Mgr Sonia Jarota (Instytut Filologii Polskiej UAM, II LO w Poznaniu)
O obecności literackiego obrazu komunistycznego terroru w świadomości uczniów szkół ponadgimnazjalnych - Dr Monika Wójciak (Katedra Filologii Słowiańskiej UAM)
Oblicza GUŁagu w literaturze rosyjskiej po 1956 roku - Dr Elżbieta Tyszkowska-Kasprzak (Instytut Filologii Słowiańskiej, Uniwersytet Wrocławski)
Figury woskowe i marionetki, czyli tyrani i ich ofiary w twórczości Władimira Nabokowa - Dr Aleksandra Zywert (Instytut Filologii Rosyjskiej UAM)
Władimira Wojnowicza literackie świadectwo prawdy - Prof. Dobrochna Dabert-Bakuła (Instytut Filologii Polskiej UAM)
Doświadczenie totalitarne w twórczości filmowej ukraińskich reżyserów doby postsowieckiej