W dniach 14- 15 października 2021 roku w Nowogrodzie odbyła się ogólnopolska konferencja naukowa pt. „Znani – nieznani. Polska emigracja niepodległościowa1939-1990”. Spotkanie zorganizował Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku we współpracy z Uniwersytetem w Białymstoku i Uniwersytetem Przyrodniczo-Humanistycznym w Siedlcach.
Celem konferencji było dokonanie szerokiego przeglądu aktywności emigracyjnej Polaków w sferze politycznej, na polu duchowym, jak też w zakresie naukowym, kulturalnym i społecznym. Działalność ta bowiem rzutowała na utrzymanie tożsamości i wartości ideowej środowisk emigracyjnych.
Zgromadzili się czołowi badacze problematyki tematu, którzy w niezwykle wyczerpujący sposób przybliżyli sylwetki tych postaci, których idee, działalność w różnego typu instytucjach i organizacjach politycznych, społecznych i kulturalnych wywarła istotny wpływ na życie zarówno w kraju, jak i na emigracji, a mimo to ich dorobek pozostaje nieznany bądź niedoceniany.
2 dni obrad podzielonych zostało na 6 sesji podczas, których wygłoszono 24 referaty.
Na wstępie obecnych referentów przywitał dyrektor oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku – dr hab. Piotr Kardela wraz z naczelnikiem Biura Badań Historycznych – dr.hab.Krzysztofem Sychowiczem. Przypomnieli oni o czynnikach doprowadzających do przemieszczania się wielkiej rzeszy obywateli polskich, sytuacji w kraju, która zmuszała do tego i podziękowali prelegentom za chęć zaprezentowania wyników swoich badań.
Zapowiedziane zostało wydanie materiałów pokonferencyjnych.
Program konferencji :
14 pażdziernika:
Panel I
dr hab. Małgorzata Ptasińka Emigracyjne losy Janusza Rakowskiego na ziemi helweckiej 1945-2001
dr hab. Patryk Pleskot Nieznany wymiar znanej biografii „ Polski mudżahedin”Lech Zondek w dokumentacji SB
dr Edyta Chomentowska Obraz działalności parafialnej polskiego duchowieństwa w Anglii i Walii w prasie polskojęzycznej w latach 1945-1980
dr Bogusław Wójcik Polish Social Network w Duszpasterstwie Akademickim w Londynie w latach 1974-1989
Panel II
dr Paweł Chojnacki Teksty znane i nieznane. Edycja „nieobecnych” pism Niezłomnych z Londynu. Studium dwóch przypadków – Zygmunt Nowakowski i Adam Pragier
dr Krzysztof A. Tochman Napoleon Segieda – kurier i spadochroniarz Polskiego Państwa Podziemnego
prof. dr hab. Krzysztof Tarka Mikołaj Dolanowski (Jerzy Hryniewski) – piłsudczyk, minister i premier rządu RP na uchodźstwie
dr Anna Zofia Cichocka „Kultura” paryska w propagandzie PRL (1947-1957)
Panel III
dr hab. Joanna Pyłat Umysł ścisły z humanistyczną duszą – prof. dr Bolesław Indyk jako harcerz, pracownik naukowy, wieloletni prezes PTNO i wiceprezes Światowej Rady Badań nad Polonią
dr hab. Grzegorz Kulka „Siła” cenzury PRL. Kilka uwag na temat książki Stanisława Schmitzka „Na krawędzi Europy. Wspomnienia portugalskie 1939-1946” w świetle Ossolińskich zasobów archiwalnych
dr Paweł Glugla Emigracja jako sposób walki politycznej w świetle wypowiedzi Jerzego Giedroycia i Gustawa Herlinga Grudzińskiego z 1983 r.
dr hab. Anna Pachowicz Działacze polskich instytucji opiekuńczych we Francji w latach 40. i 50. XX wieku
15 października 2021
Panel I
dr hab. Waldemar Grabowski Nieznany rząd Rzeczypospolitej . „Tułacze” – urzędnicy
Adam Kuź Kwestia ukraińska w koncepcji „wielkiego narodu” Adama Doboszyńskiego
Jędrzej Bończak Bez własnej trybuny – współpraca Wacława A. Zbyszewskiego z „Wiadomościami Polskimi, Politycznymi i Literackimi” 1940-1944
dr hab. Ewa Baum i dr Krzysztof Prętki Antoni Tomasz Jurasz (1882-1961) – prorektor Uniwersytety Poznańskiego, twórca i pierwszy dziekan Polskiego Wydziału Lekarskiego na Uniwersytecie w Edynburgu
Panel II
Elżbieta Jakimek-Zapart Tesa Ujazdowska – dama i bojowniczka londyńskiej emigracji solidarnościowej
dr Krzysztof Prętki Wiktor Tomaszewski (1907-1995). Życie i działalność
dr Marek Jedynak Podpułkownik Michał Mandzira „Siwy” (1911-1997) – działacz kombatancki Armii Krajowej na emigracji
Bartosz Janczak Działalność Naukowa płk. Tadeusza Felsztyna na emigracji w Wielkiej Brytanii w latach 1949-1963
Panel III
dr Karolina Trzeskowska-Kubasik Działalność emigracyjna Tadeusza Żenczykowskiego-Zawadzkiego w latach 1945-1997
dr Diana Maksimiuk Szlakiem Armii Andersa – „przystanek” Argentyna (casus Jerzego Woszczynina)
dr Igor Moraczewski Maciej Zajączkowski – taternik, komandos, społecznik
dr Sylwia Szarejko Mieczysław Rasiej (1924-2007): „Miałem świadomość, że zrobiłem coś pożytecznego”. Życie i działalność drugiego prezesa Ogniska Polskiego w Turynie