Instytut Pamięci Narodowej Sprawiedliwi i ich świat. Markowa w fotografii Józefa Ulmy (wydanie drugie poprawione i uzupełnione) - Książki -

Mateusz Szpytma, Sprawiedliwi i ich świat. Markowa w fotografii Józefa Ulmy, wydaniedrugie poprawione i uzupełnione, Instytut Pamięci Narodowej i Instytut Studiów Strategicznych, Kraków 2015, 156 s.

Józef Ulma (1900–1944) był ogrodnikiem i działaczem społecznym. Jako fotograf amator dokumentował życie rodzinnej Markowej, jednej zpodkarpackich wsi. Zachowało się wiele zdjęć, na których uwiecznił żonę Wiktorię oraz swoje małe dzieci: Stasię, Basię, Władzia, Franusia, Antosia i Marysię.

W 1942 roku Ulmowie przyjęli pod swój dach poszukujących pomocy Żydów z Markowej i Łańcuta, ośmioosobową rodzinę Grünfeldów, Didnerów i Goldmanów. Półtora roku później, 24 marca 1944 roku, wszyscy zostali zamordowani przez niemieckich żandarmów.

Józef i Wiktoria Ulmowie w 1995 roku zostali uhonorowani pośmiertnie tytułem Sprawiedliwi wśród Narodów Świata. W Watykanie toczy się proces beatyfikacyjny obejmujący całą rodzinę. Ich imieniem nazwano jedyne w Polsce Muzeum Polaków Ratujących Żydów, znajdujące się w Markowej.

Do reedycji albumu zachęciły wydawców nie tylko głosy czytelników, ale również odszukanie wielu nieznanych dotąd źródeł. Pozwoliło to poszerzyć wiedzę o Ulmach, ukrywających się u nich Żydach, których tożsamość udało się poznać bliżej, ale także o społeczności żydowskiej w Markowej, zwłaszcza zaś o jej unicestwieniu latem i jesienią 1942 roku. Wielu z zamordowanych wówczas Żydów znanych jest już z imienia i nazwiska, wiadomo również, gdzie zostali pogrzebani. Udało się także dotrzeć do nowych danych natemat pomocy Żydom w Markowej. Dzięki temu wiadomo, że do końca okupacji przeżyło tam nie 17, jak podano w poprzednim wydaniu albumu, lecz 21 Żydów. W drugim wydaniu umieszczono także nieznaną wcześniej fotografię markowskich Żydów ze śladami krwi ofiar zbrodni z 24 marca 1944 roku.

SPIS TREŚCI

Mateusz Szpytma, Słowo wstępne do wydania drugiego
Janusz Kurtyka, Słowo wstępne do wydania pierwszego

I. Sprawiedliwi…

• Formy pomocy niesionej ludności żydowskiej przez Polaków podczas okupacji niemieckiej
• Historia markowskich Żydów
• Los Ulmów, Didnerów, Grünfeldówi Goldmanów

II. …i ich świat

• Dokumenty rodzinne
• Fotografie