E-KsięgarniaBiuro Lustracyjne IPN przedstawia informację o realizacji w 2023 roku zapisów ustawy z dnia 18 grudnia 1998 roku o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz ustawy z dnia 18 października 2006 roku o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów.
Do zasobu oświadczeń lustracyjnych BL IPN wpłynęło łącznie 12 587 nowych oświadczeń lustracyjnych (wartość dotyczy oświadczeń lustracyjnych zweryfikowanych pod względem formalnym i zarejestrowanych w zasobie Biura).
W zakresie działalności prokuratorskiej związanej z procesową weryfikacją prawdziwości oświadczeń lustracyjnych w 2023 roku:
- skierowano 199 wniosków o wszczęcie postępowań lustracyjnych z uwagi na uzasadnioną wątpliwość co do prawdziwości oświadczeń lustracyjnych, składanych przez osoby publiczne,
- skierowano 13 stanowisk w sprawach autolustracyjnych, prowadzonych na postawie art. 20 ust. 5 ustawy lustracyjnej z 2006 roku,
- wydano 14 415 zarządzeń o pozostawieniu spraw bez dalszego biegu wobec braku wątpliwości co do ich zgodności z prawdą lub z innych przyczyn,
- w toku procedur weryfikujących prawdziwość oświadczeń lustracyjnych przesłuchano w charakterze świadków 697 osób,
- w ramach toczących się przed sądami postępowań lustracyjnych, prokuratorzy pionu lustracyjnego odnotowali 574 dni wokandowe,
- w roku 2023 zapadły 191 prawomocne orzeczenia sądowe w sprawach lustracyjnych (w blisko 82 % spraw zapadały orzeczenia zgodne ze stanowiskiem procesowym prokuratora pionu lustracyjnego),
- skierowano 30 apelacji i 25 zażaleń od orzeczeń sądów pierwszej instancji oraz 6 skarg kasacyjnych od orzeczeń sądów drugiej instancji.
Podkreślić należy, iż od dnia wejścia w życie ustawy lustracyjnej z 2006 roku zapadło ponad 1849 prawomocnych orzeczeń sądowych uznających, iż analizowane oświadczenia lustracyjne były niezgodne z prawdą w zakresie nie wykazania faktu pracy, służby lub współpracy z organami bezpieczeństwa państwa komunistycznego. W tych przypadkach osoby składające nieprawdziwe oświadczenia lustracyjne zostały mocą orzeczeń sądowych pozbawione pełnionych funkcji publicznych oraz orzekano wobec nich zakazy pełnienia takich funkcji w przyszłości na okres od 3 do 10 lat.
Katalog ten jest ważnym instrumentem, zapewniającym z jednej strony informacje o wynikach postępowań prokuratorskich dotyczących oceny prawdziwości oświadczeń lustracyjnych osób piastujących aktualnie najważniejsze funkcje publiczne, z drugiej zaś strony umożliwia realizacje konstytucyjnych uprawnień zapewniających obywatelom prawo do informacji w tym zakresie.
Katalog osób „rozpracowywanych” przez organy bezpieczeństwa państwa stanowi przede wszystkim wyraz uznania dla osób, które sprzeciwiały się działaniom totalitarnego państwa komunistycznego, polegającym na zwalczeniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, kościołów i związków wyznaniowych oraz łamaniu praw człowieka i obywatela. Katalog ten ma ponadto walor informacyjno - historyczny, wskazując na skalę inwigilacji i represji stosowanych wobec obywateli, zaś z drugiej strony na siłę i skalę oporu społecznego wobec działań totalitarnych.
Dwa wyżej wymienione katalogi spełniają ważną funkcję informacyjno-historyczną a także naukową pozwalającą rozpoznać i odtworzyć struktury cywilnych i wojskowych organów bezpieczeństwa państwa, metody i formy ich działania jak też strukturę aparatu partyjnego i państwowego PRL.
Wszystkie wyżej wskazane katalogi tematyczne są dostępne w Biuletynie Informacji Publicznej IPN i cieszą się niezmiennie wysokimi zainteresowaniem opinii publicznej (łącznie ponad 320 000 odsłon miesięcznie).