Podczas wystąpienia zastępca prezesa IPN przypomniał, że idea nagrody „Świadek historii” narodziła się właśnie w Białymstoku i obecnie jest przyznawana w całym kraju. To wyróżnienie pozwala uhonorować osoby, które wiele zrobiły dla regionalnej historii Polski i często nie są szeroko znane i doceniane.
Dr Mateusz Szpytma zaznaczył, że nagrodzone osoby i organizacje w ogromnym zakresie wspierają działalność Instytutu Pamięci Narodowej.
– Bez takich osób jak Wy, dzisiaj nagrodzeni, bez takich instytucji, byłoby dużo, dużo trudniej dotrzeć z naszymi materiałami, wiedzą o najnowszej historii Polski, o tym wszystkim, co odkrywamy – dodał.
W czasie uroczystej gali uhonorowani zostali laureaci wyłonieni w XIV edycji białostockiego „Świadka Historii”. W tym roku zgłoszonych zostało 18 osób i instytucji działających na terenie Oddziału IPN w Białymstoku i Delegatury IPN w Olsztynie. Z tego grona kapituła pod przewodnictwem prezesa Instytutu Pamięci Narodowej dr. Karola Nawrockiego na posiedzeniu, które odbyło się 16 listopada 2023 r. w Warszawie, wyłoniła sześcioro laureatów.
W wydarzeniu uczestniczyli m.in. Bohdan Paszkowski – wojewoda podlaski wraz z zastępcą dr. Tomaszem Madrasem, Robert Wardziński – burmistrz Choroszczy, dr Marek Kietliński – dyrektor Archiwum Państwowego w Białymstoku, dr Waldemar Wilczewski – dyrektor Muzeum Podlaskiego w Białymstoku oraz przedstawiciele organizacji patriotycznych i kombatanckich.
Po uroczystym dokonaniu aktu dekoracji odbył się koncert w wykonaniu kwartetu skrzypcowego w składzie: Anna Mikołajczak, Alicja Skwierczyńska, Radosław Jerzy Koper, Maciej Skwierczyński, który przedstawił 6 utworów we własnym opracowaniu. W repertuarze zagościły m.in. liryczna aria Nadira z II aktu Poławiaczy Pereł G. Bizeta, utwory Elgara, Chopina i intermezzo z Opery „Cavalleria Rusticana” Maskagniego.
Laureaci XIV edycji białostockiego „Świadka Historii”
- ks. prałat dr Adam Szot
Wykładowca Archidiecezjalnego Wyższego Seminarium Duchownego oraz kustosz Archiwum Archidiecezjalnego w Białymstoku. Jest autorem ok. 500 publikacji. Szczególnie ważny był jego udział i opieka duszpasterska podczas organizacji wyjazdów dla młodzieży do Katynia, na Monte Cassino czy na Litwę. Były to wyjazdy w ramach projektów Instytutu Pamięci Narodowej.
- Janina Maciukiewicz
Sybiraczka, która w tym roku obchodzi 100-lecie urodzin. Pani Janina w 1941 roku była deportowana przez Sowietów w głąb Związku Sowieckiego. Przez lata aktywizowała i integrowała środowisko sybirackie oraz upamiętniała ofiary stalinowskiego terroru.
Nagrodę odebrała córka – Barbara Chodkiewicz.
- Teresa Szadkowska-Łakomy
Mieszkająca w Londynie, niezwykle zasłużona postać, przedstawicielka elity polskiej emigracji niepodległościowej. Napisała liczne publikacje poświęcone polskiej emigracji i działalności Związku Harcerstwa Polskiego na uchodźstwie.
Nagrodę odebrała kuzynka – Ewa Łapińska.
- Józef Waczyński
Jest historykiem i muzealnikiem, pracował w Muzeum Okręgowym w Białymstoku, Miejsko-Gminnym Ośrodku Kultury w Choroszczy i Muzeum Wojska w Białymstoku. W swojej działalności upamiętniał m.in. powstańców styczniowych i Polską Organizację Wojskową. Jest autorem licznych artykułów historycznych oraz biogramów.
- Oddział Związku Sybiraków w Olsztynie
Powstał w 1998 r. i zrzesza 12 kół terenowych. Szerzy wiedzę o historii i losach Sybiraków, integruje środowisko oraz kultywuje pamięć Ofiar Sybiru. Dzięki działalności oddziału powstało kilkadziesiąt znaków pamięci. Olsztyńscy sybiracy oddziałują także na społeczeństwo i młodzież m.in. poprzez organizowanie uroczystości religijno-patriotycznych oraz „żywych lekcji historii”.
- Stowarzyszenie Pasjonatów Historii Ziemi Podlaskiej oraz Kolekcjonerów Militariów „GRUPA WSCHÓD”
Powstało w 2013 r. i w ciągu 10 lat swojej działalności zainicjowało, przeprowadziło oraz uczestniczyło w ponad 300 wydarzeniach związanych z popularyzacją historii, postaw patriotycznych i przywracaniem pamięci. Sprawuje opiekę nad 700 grobami. W 2018 roku Stowarzyszenie zainicjowało międzynarodową akcję „Światło Pamięci Niezwyciężonym w Dekadę Stulecia Odzyskania Niepodległości”. Trzy lata później Instytut Pamięci Narodowej objął tę akcję patronatem honorowym.
***
Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku jest inicjatorem i pomysłodawcą Nagrody Honorowej IPN „Świadek Historii”. Nagradzane są osoby i instytucje szczególnie zasłużone dla upamiętniania historii Narodu Polskiego oraz wspierające Instytut Pamięci Narodowej w realizacji ustawowej działalności w obszarach edukacyjnym i naukowym.
Pierwsza uroczysta gala wręczenia nagród odbyła się w 2009 roku w Białymstoku. Obecnie nagrody przyznawane są także w oddziałach IPN w Gdańsku, Katowicach, Krakowie, Łodzi, Poznaniu, Rzeszowie, Szczecinie i Wrocławiu. Nagroda ma również swoją edycję zagraniczną – honorowane są osoby i instytucje wyróżniające się szczególnym zaangażowaniem w upamiętnianie dziejów Polaków poza granicami Polski.