W dn. 26 września-28 września 2017 r. w sali konferencyjnej lubelskiego IPN (ul. Wodopojna 2) odbyła się konferencja naukowa „Inteligencja w Polsce w latach 1914–1989. Ewolucja struktury, roli i postaw” - przygotowana przez Oddziałowe Biuro Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie we współpracy z Instytutem Historii PAN oraz warszawskim oddziałem IPN. Tym razem dyskusja toczyła się wokół inteligencji polskiej jako warstwie społecznej, uformowanej pod koniec wieku XIX. Warstwa ta, ze swoją opiniotwórczą i państwowotwórczą rolą, stanowiła odrębną formację w społeczeństwie II RP. Natomiast po 1944 r. komuniści dążyli do jej głębokiej przebudowy oraz ubezwłasnowolnienia, starając się odgórnie zaprogramować nowy inteligencki etos i nowe zadania dla polskiego inteligenta.
PROGRAM
26 września 2017
9.30–10.00 otwarcie konferencji
Prowadzenie: dr hab. Mirosław Szumiło (IPN/UMCS)
- 10.00–10.20 prof. Maciej Janowski (IH PAN), Formowanie się etosu inteligenta oraz inteligencji jako warstwy społecznej
- 10.20–10.40 prof. Andrzej Nowak (IH PAN), Cywilizacyjna i społeczna rola inteligencji w Polsce w II połowie XIX wieku i na początku XX
- 10.40–11.00 prof. Marek Kornat (IH PAN/UKSW), Dyskusja wokół misji inteligencji polskiej w II RP
- 11.00–11.20 prof. Janusz Żarnowski (IH PAN), Inteligencja jako warstwa społeczna przed wojną oraz jej losy w dobie powojennej
- 11.20–11.40 prof. Tomasz Zarycki (UW), dr Tomasz Warczok (UW), Ewolucja statusu i wewnętrznej struktury elit polskiej inteligencji w XX wieku świetle teorii „pola władzy” Pierre’a Bourdieu
11.40–12.10 dyskusja
12.10–12.30 przerwa kawowa
II
Prowadzenie: prof. Marek Kornat (IH PAN/UKSW)
- 12.30–12.50 prof. Włodzimierz Mędrzecki (IH PAN), Inteligencja polska w II Rzeczypospolitej między misją społeczną, służbą państwu i karierą
- 12.50–13.10 prof. Tadeusz Epsztein (IH PAN), Ziemiaństwo a inteligencja w II Rzeczypospolitej
- 13.10–13.30 prof. Konrad Zieliński (UMCS), Różne oblicza inteligencji żydowskiej w Polsce od przełomu XIX i XX wieku do 1939 r.
- 13.30–13.50 prof. Małgorzata Gmurczyk – Wrońska (IH PAN), Środowisko prawnicze w okresie międzywojennym
- 13.50–14.10 dr Karol Sacewicz (IPN), Inteligencja polska II RP wobec komunizmu. Zarys problemu
- 14.10–14.30 dr Sebastian Piątkowski (IPN), Eksterminacja inteligencji polskiej pod okupacją niemiecką
14.30–15.00 dyskusja
15.00–16.00 przerwa obiadowa
III
Prowadzenie: prof. Janusz Wrona (UMCS)
- 16.00–16.20 dr Jarosław Chodak (UMCS), Aspiracje zawodowe czy statusowe? Procesy awansu do warstwy inteligencji w latach 1944–1989
- 16.20–16.40 dr Krzysztof Popiński (UE we Wrocławiu), System szkolnictwa wyższego w II Rzeczypospolitej i jego wpływ na funkcjonowanie uczelni polskich po 1945 r.
- 16.40–17.00 prof. Patryk Pleskot (IPN/PWSZ w Oświęcimiu), Ponad żelazną kurtyną. Problematyka zachodnich wpływów intelektualnych w komunistycznej Polsce (na przykładzie kontaktów polskich historyków z Francją)
- 17.00–17.20 prof. Krzysztof Kosiński (IH PAN), „Pan od polskiego”. Ireneusz Gugulski (1935–1990) – nauczyciel i wychowawca (Przyczynek do historii inteligencji w PRL)
- 17.20–17.40 dr Katarzyna Zawadka (IPN), Jak próbowano wykształcić nowego inteligenta – z dziejów szkolnictwa partyjnego PZPR
- 17.40–18.00 dr Daniel Przastek (UW), Między niezależnością a podporządkowaniem. Środowisko teatru w okresie Polski Ludowej
18.00–18.30 dyskusja
27 września 2017
IV
Prowadzenie: dr hab. Marcin Kruszyński (IPN)
- 9.00–9.20 dr Małgorzata Ptasińska (IPN/UW), Inteligencja II RP na emigracji po 1939 r.
- 9.20–9.40 dr Sebastian Ligarski (IPN), Aparat przemocy PRL wobec środowisk twórczych
- 9.40–10.00 dr hab. Mirosław Szumiło, (IPN/UMCS), Inteligencja w Komitecie Centralnym PZPR
- 10.00–10.20 prof. Jan Żaryn (IPN/UKSW), Księża jako warstwa polskiej inteligencji (wiek XX)
- 10.20–10.40 dr Rafał Łatka (IPN), Prymas Wyszyński a inteligencja katolicka 1970–1981
10.40–11.10 dyskusja
11.10–11.30 przerwa kawowa
V
Prowadzenie: dr Konrad Rokicki (IPN/WUM)
- 11.30–11.50 prof. Jędrzej Chumiński (UE we Wrocławiu), „Nowa inteligencja” w polskich zakładach przemysłowych – analiza społeczno–demograficzna (1945–1956)
- 11.50–12.10 prof. Tadeusz Rutkowski (UW), Kształtowanie nowego modelu humanisty w Polsce Ludowej w latach 1948–1956 i jego efekty
- 12.10–12.30 prof. Janusz Wrona (UMCS), Stronnictwo Demokratyczne jako przystań dla inteligencji
- 12.30–12.50 dr Małgorzata Choma–Jusińska (IPN), Kreatorzy czy hamulcowi? Rola inteligencji w działalności środowisk opozycyjnych w PRL
- 12.50–13.10 Michał Przeperski (IPN), Wentyl bezpieczeństwa czy wewnętrzna opozycja? Środowisko tygodnika "Polityka" 1957–1981
- 13.10–13.30 dr Marek Jedynak (IPN), Z szeregów Armii Krajowej do naukowych gabinetów. Studium przypadków, karier i dokonań
13.30–14.00 dyskusja
14.00–15.00 przerwa obiadowa
VI
Prowadzenie: prof. Jerzy Eisler (IPN, IH PAN)
- 15.00–15.20 dr Konrad Rokicki (IPN/WUM), Środowisko medyczne
- 15.20–15.40 dr hab. Cecylia Leszczyńska (UW), Prezesi, dyrektorzy, urzędnicy: kadry bankowe II RP i PRL
- 15.40–16.00 prof. Tomasz Sobczak (ZUT w Szczecinie), Ekonomiści w życiu publicznym II Rzeczypospolitej
- 16.00–16.20 dr Agata Kusto (UMCS), Od animatora do aktywisty. Wybrane postawy powojennych badaczy folkloru muzycznego na Lubelszczyźnie
- 16.20–16.40 dr Elżbieta Romanowska (IPN), Kariera zawodowa prokuratorów w Polsce w latach 1919–1989
- 16.40–17.00 dr Huber Wilk (IH PAN), Kontynuacja czy nowy start. Inteligencja techniczna w powojennym przemyśle motoryzacyjnym (1945–1970)
17.00–17.30 dyskusja
17.30–18.00 przerwa kawowa
18.00–20.00 panel dyskusyjny: Rola inteligencji w życiu społecznym i politycznym w Polsce XX wieku:
Moderator: dr hab. Marcin Kruszyński (IPN)
Uczestnicy: prof. Jerzy Eisler (IPN/IH PAN)
prof. Marek Kornat (IH PAN/UKSW)
prof. Jan Pomorski (UMCS)
28 września
VII
Prowadzenie: dr Ewelina Szpak (IH PAN)
- 9.30–9.50 prof. Dorota Skotarczak (UAM), Awans społeczny i drogi wejścia do inteligencji w kinie II RP i PRL
- 9.50–10.10 dr Karolina Bittner (IPN), Kultura materialna polskiej inteligencji
- 10.10–10.30 dr Tomasz Osiński (IPN), Inteligencja w krzywym zwierciadle rysunków satyrycznych (1918–1989)
- 10.30–10.50 dr hab. Marcin Kruszyński (IPN), Marksistowsko–leninowski wzorzec inteligencji i jego propagowanie w edukacji szkolnej w PRL
- 10.50–11.10 dr Paweł Warot (IPN), Czy postkomunistyczna przeszłość była motorem awansu i kariery inteligencji po 1989 r.? Przykład Warmii i Mazur
11.10–11.40 dyskusja
11.40–12.10 przerwa kawowa
VIII
Prowadzenie: dr Tomasz Osiński (IPN)
- 12.10–12.30 dr Ewelina Szpak (IH PAN), Nie tylko dr Ewa – przedstawiciele służby zdrowia w środowisku wiejskim po 1945 r.
- 12.30–12.50 prof. Grzegorz Miernik (UJK), Nauczyciel wiejski w stalinizmie; przypadek Kielecczyzny
- 12.50–13.10 dr Sylwia Straszak–Chandoha (UE we Wrocławiu), dr Adriana Merta– Staszczak (Politechnika Wrocławska), Inteligencja wiejska na Dolnym Śląsku w latach 1945–1989
- 13.10–13.30 dr hab. Małgorzata Machałek (USz), Kadry dla rolnictwa – między ideologią a pragmatyką?
- 13.30–13.50 dr Marcin Stasiak (UJ), "Pan od fikołków"? Nauczyciel wychowania fizycznego jako przedstawiciel "nowej inteligencji" na polskiej prowincji po 1945 roku
13.50–14.30 dyskusja
14.30 zakończenie konferencji
Patronat medialny nad wydarzeniem objęły: TVP Lublin, Radio Plus Lublin