Historia sanktuarium w Piekarach Śląskich jako miejsca pielgrzymowania sięga XVII wieku. Sanktuarium było też zawsze miejscem, gdzie wybrzmiewał społeczny głos Kościoła. W XIX wieku, gdy proboszczem parafii był ksiądz Jan Ficek, budowniczy obecnej bazyliki, Piekary stały się głównym ośrodkiem odnowy religijno-moralnej oraz centrum katolicyzmu społecznego i polskości Górnego Śląska. Nic dziwnego, że Piekary uważane są za duchową stolicą Śląska. Pielgrzymowali tu m.in. kardynałowie Stefan Wyszyński, Franciszek Macharski i Józef Glemp. W latach 1965–1978 homilie na Kalwarii głosił Karol Wojtyła. Jako papież Jan Paweł II przez cały pontyfikat pamiętał o Piekarach Śląskich.
Społeczny wymiar pielgrzymek nabrał szczególnego znaczenia w PRL, w czasie walki władz komunistycznych z religią i Kościołem. Pielgrzymi płacili za to wysoką cenę. W drodze do sanktuarium byli obserwowani i fotografowani przez funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa, a później na tej podstawie szykanowani w miejscu pracy lub karani przez kolegia. Za inwigilację przygotowań i przebiegu pielgrzymek bezpośrednio odpowiadały wojewódzka jednostka SB w Katowicach oraz SB w Tarnowskich Górach.
W 2010 r. Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej IPN w Katowicach przygotowało wystawę, by pokazać, jak SB gnębiła uczestników pielgrzymek (O wystawie). Ekspozycja po raz pierwszy została zaprezentowana u stóp Kalwarii Piekarskiej podczas stanowej pielgrzymki mężczyzn i młodzieńców.
- Ł. Marek, Piekary w PRL [w:] 350-lecie kultu Matki Bożej w Piekarach Śląskich, red. nauk. Witold Kania, Marek Łuczak, Katowice – Piekary Śląskie: Księgarnia św. Jacka 2010, s. 56-70
- Wystawa IPN „Górnośląski azyl. Pielgrzymki stanowe do Piekar Śląskich w materiałach Służby Bezpieczeństwa”
Pielgrzymki stanowe do Piekar Śląskich w materiałach SB